Reproduktivno zdravlje – dijetetski suplementi

Reproduktivno zdravlje predstavlja usklađenost i normalno odvijanje funkcija reproduktivnog sistema u tjelesnom, psihičkom i socijalnom smislu.
Podrazumijeva da su ljudi u mogućnosti da imaju: zadovoljavajući i bezbijedan polni život, sposobnost da imaju potomstvo, slobodu da odlučuju da li će imati potomstvo, kada i koliko često, pristup bezbijednim, efikasnim, dostupnim i prihvatljivim metodama planiranja porodice po svom izboru, te pravo na adekvatne usluge zdravstvene zaštite.

Reproduktivno zdravlje odnosi se i na bolesti, poremećaje i stanja koja utiču na funkcionisanje muškog i ženskog reproduktivnog sistema u svim fazama života.

Poremećaji reprodukcije uključuju urođene mane, razvojne poremećaje, nisku porođajnu težinu, prijevremeni porod, smanjene plodnosti, impotenciju, poremećaje menstrualnog ciklusa i dr.

Na reproduktivno zdravlje mogu uticati razni faktori, među njma se nalazi i izloženost zagađivačima iz okoline. Poznato je da je izloženost olovu povezana sa smanjenom plodnošću muškaraca i žena, dok je izloženost živi povezana s urođenim manama i neurološkim poremećajima.

Okvir za tekstSindrom policističnih jajnika (PCOS - od engl. skraćeno polycystic ovary syndrome) je najčešći endokrinološki poremećaj kod žena fertilne dobi.
Predstavljen je simptomima kao što su: hronična anovulacija, hiperandrogenizam i policističan izgled jajnika. Može biti udružen sa hiperlipidemijom, inzulinskom rezistencijom i dijabetesom tipa II.

Žene s policističnim jajnicima imaju povećan rizik za nastanak mnogih bolesti. Povišen je rizik za neplodnost i čitav niz drugih ginekoloških problema (disfunkcijska krvarenja, hiperplazija i rak endometrija) i komplikacija u trudnoći (spontani pobačaji, gestacijski dijabetes, hipertenzija, preeklampsija). 

DIJETETSKI SUPLEMENTI ZA OČUVANJE REPRODUKTIVNOG ZDRAVLJA

Da bi se očuvalo reproduktivno zdravlje ili eventualno poboljšalo i uticalo na plodnost muškarca i žene, u apotekama se mogu naći razni suplementi koji se mogu kupiti u slobodnoj prodaji. Uglavnom su na bazi vitamina i minerala i njihova djelovanje je dokazano.

Takođe, neki preparati se preporučuju uzimati i prije trudnoće, odnosno prilikom samog planiranja trudnoće kako bi prilikom začeća njihova koncentracija u organizmu bila zadovoljavajuća, kao što je folna kiselina.

Folna kiselina je odgovorna za mnogobrojne funkcije u našem organizmu. Veoma je značajna prilikom dijeljenja ćelija, a posebno u procesima diferenciranja i rasta ćelija embrija i fetusa. Ima značajnu ulogu u metabolizmu nervnih ćelija, a zajedno s vitaminom B12 nužna je u stvaranju novih krvnih ćelija.
Potrebe za folnom kiselinom u trudnoći su značajno povišene, i do 100% i uglavnom se ne mogu zadovoljiti ishranom. Razlozi za to jesu rast maternice, porast volumena krvi, rast i razvitak posteljice i djeteta.

Manjak folne kiseline se danas uvažava i kao rizični i jedan od glavnih faktora u nastanku defekata neuralne cijevi kod embrija. Uzimanjem suplemenata na bazi folne kiseline to je moguće spriječiti za 70%. Pored toga smanjuje se i rizik spontanog pobačaja. Preparati folne kiseline dobro se podnose i nemaju neželjenih djelovanja.

Mio-inozitol (MI) – supstanca koja se proizvodi u ljudskom tijelu iz glukoze, a prirodno je prisutna u namirnicama kao što su voće, žitarice, orasi i grah. Učestvuje u metabolizmu, transport i razgradnji glukoze i njenom pretvaranju u glikogen. Takođe učestvuje u aktivaciji i osjetljivosti ćelija na inzulin.
Nizak nivo mio-inozitola primjećen je kod osoba sa inzulinskom rezistencijom i kod PCOS.
Istraživanja su pokazala da mio-inozitol ima ulogu u poboljšanju simptoma PCOS i pratećih tegoba, utiče pozitivno kod vantjelesne oplodnje i smanjuje učestalost gestacijskog dijabetesa.

Cink i selen su elementi neophodni za dobro zdravlje. Organizam ih treba u malim količinama, ali njihov nedostatak može uzrokovati razne zdravstvene probleme. Veoma su važni kod spermatogeneze i muške plodnosti.

Spermatogeneza je proces razvoja spermija. To podrazumijeva podjelu i sazrijevanje primitivnih ćelija testisa nazvanih spermatogonija, s krajnjom proizvodnjom aktivnih spermija sposobnih za oplodnju odgovarajuće ženske spolne ćelije. Tokom spermatogeneze, spermiji su osjetljivi na oksidacijsko oštećenje, čime se smanjuje njihova održivost.

Cink je sastavni dio superoksid dismutaze, enzima koji štiti ćelije od oštećenja uzrokovanih slobodnim radikalima. Slično, selen služi u skupini antioksidacijskih spojeva koji se nazivaju selenoproteini, od kojih mnogi sprečavaju oksidativnu degradaciju membrane ćelija i drugih važnih komponenti. Cink i selen pomažu neutralisati ove slobodne radikale.

Suplementacija s cinkom i selenom pokazala je da poboljšavaju kvalitetu spermija u kliničkim ispitivanjima.

Arginin je esencijalna aminokiselina koja podržava plodnost muškaraca. Nalazi se u orašastim plodovima, posebno bademi i orasi, te u ribi i proteinima soje.
Iako je glavna funkcija arginina podržati mušku plodnost, ona je takođe korisna u vrijeme stresa ili rasta.
Testovi na argininu u dozama od dva grama dnevno pokazuju da on poboljšava plodnost i funkcionisanje sperme kod muškaraca. Arginin može pomoći u podsticanju tjelesne proizvodnje ugljen oksida, moćnog dilatatora krvnih sudova, koji takođe može pomoći u nekim vrstama impotencije povećanjem dotoka krvi u penis.

Vitamini C, E, B6, B12 - daju pozitivne efekte na plodnost žene.

mr ph. Rubina Huseinbašić

B Pharm apoteka br.54, Banjalučka bb, Brčko

Savjeti za brži oporavak nakon covid-19 infekcije

Pobijedili ste koronu i konačno ste ozdravili, a možda ste morali određeno vrijeme da provedete u bolnici pa ste se konačno vratili kući i Vaše liječenje je završeno! Međutim, Vaša borba još nije gotova. Da bi ste povratili kvalitet života koji ste prethodno imali potrebna je kombinacija fizičke i nutritivne rehabilitacije.

Pored održavanja distance i redovne higijene, jačanje imuniteta je i dalje najbolja prevencija.

Hemofarm donosi ključne savjete u brošuri na linku.

B Pharm apoteke-Jer mi brinemo za Vaše zdravlje!

Imunitet i respiratorne infekcije

Respiratorni trakt je sklon povredama od strane spoljašnje sredine jer je konstantno izložen stranim česticama, hemikalijama i infektivnim organizmima iz vazduha koji udišemo. Pojam respiratorna infekcija podrazumijeva prodor, naseljavanje i razmnožavanje mikroorganizama u tkivu našeg disajnog trakta. Respiratorne infekcije se najčešće manifestuju kao infekcije gornjih delova respiratornog trakta (infekcije nosa, grla, ždrela, grkljana i bronhija), ali se mogu javiti i kao, neretko teže, infekcije donjih dijelova respiratornog trakta (bronhitis, upala pluća i tuberkuloza). Najčešći simptomi infekcija disajnih puteva su visoka temperatura, otežano disanje, bolno grlo, bol u grudima i mišićima, kašalj, kihanje, začepljen nos, kao i  osjećaj slabosti i iznemoglosti. Mogu se javiti kao akutne, koje traju par dana ili nedelja, i hronične, prisutne tokom više mjeseci ili čak godina. One su neizbježne zbog života i rada u kolektivu, a izazivaju ih gljivice, virusi i bakterije.

Streptococcus pneumoniae je najčešći bakterijski uzročnik pneumonije i ove infekcije se u pravilu liječe antibioticima. Virusne respiratorne infekcije mogu se javiti epidemijski, kao što je slučaj sa COVID-19, i brzo se šire u zajednicama. One čine oko 75% infekcija gornjih dijelova respiratornog trakta i imaju tendenciju spontanog povlačenja nakon približno nedelju dana. Njihovo liječenje je nešto drugačije, jer antibiotici nisu efikasni protiv virusa, pa se terapija oslanja na ublažavanje simptoma; ali zato postoji mogućnost vakcinacije koja smanjuje učestalost infekcije, odnosno u slučajevima da do infekcije ipak dođe, razvijaju se manje ozbiljni oblici bolesti sa slabije izraženim simptomima.

Važno je napomenuti kako je nemoguće razlikovati bakterijsku od virusne respiratorne infekcije samo na osnovu simptoma, te iz tog razloga poseganje za antibioticima zbog bolnog grla ili pojačanog curenja iz nosa apsolutno nije opravdano. Takva praksa samo doprinosi razvoju bakterijskih sojeva otpornih na antibiotike što otežava liječenje i zahtijeva hospitalizaciju.

Procjenjuje se da više od 1 milijarde ljudi u svijetu boluje od akutnih ili hroničnih respiratornih bolesti.  Iako postoje bolesti disajnog sistema koje nisu infektivne prirode, njihovo prisustvo u velikoj mjeri smanjuje odbrambenu sposobnost organizma i tako povećava mogućnost nastanka infekcija.

Prvi korak u održavanju zdravlja respiratornog sistema jeste prevencija bolesti, a sa obzirom da su respiratorne bolesti često povezane sa okruženjem, lakše su sprečive u odnosu na druga sistemska oboljenja.

Prevencija obuhvata poboljšanje kvaliteta vazduha koji udišemo i to konkretno: izbjegavanje pušenja cigareta, pogotovo u zatvorenom prostoru, smanjenje zagađenja vazduha kako štetnim gasovima i alergenima, tako i mikroorganizmima. Smanjenje učestalosti respiratornih, ali i drugih infekcija, takođe se može postići jačanjem imunog sistema organizma.

Osnovni zadatak imunog sistema je da razlikuje strane molekule od svojih. Imuni odgovor, koji je zasnovan na antitjelima i imunim ćelijama, nas štiti od mnoštva mikroorganizama, parazita i stranih čestica tako što prepoznaje njihove molekule kao strane i uništava ih uz pomoć fagocitoze i brojnih reaktivnih molekula.

Razlikujemo urođeni i stečeni imunitet. Urođeni imunitet predstavlja prvu liniju odbrane, ne mijenja se tokom života i stimuliše stečeni imuni odgovor. Stečeni imunitet je raznovrstan i specifičan, jer se mijenja kako se organizam tokom života izlaže raznim stranim česticama. Imajući u vidu da je odbrana organizma aktivan proces, imuni sistem tokom svoje aktivnosti dovodi do povećanja tjelesne temperature što ubrzava ćelijske procese, a istovremeno se pojačano troši energija te organizam ima veliku potrebu za hranom.

Veza između ishrane i imunog sistema je kompleksna. Hrana koju konzumiramo, njeno porijeklo, sadržaj makronutrijenata (ugljeni hidrati, proteini i masti), mikronutrijenata (vitamini i minerali) i dijetetskih vlakana, dnevni broj obroka  i unos tečnosti utiču na imuni sistem, a za uzvrat stanje imunog sistema utiče na potrebe za hranom. Dnevne potrebe za hranljivim materijama variraju prvenstveno u zavisnosti od uzrasta i pola, ali na njih utiču i fizička aktivnost i opšte stanje organizma – prisustvo bolesti. S obzirom na zahtijeve koje sa sobom donosi savremeni stil života, često nismo u mogućnosti uneti dovoljne količine svih nutrijenata potrebnih našem organizmu. U tim slučajevima pribjegavamo upotrebi suplemenata.

Na tržištu je prisutno obilje proizvoda kojima se pripisuju povoljna dejstva na imunitet, pa je važno znati odabrati onaj sa naučno dokazanim efektom. U svakom slučaju je važno konsultovati svog doktora ili farmaceuta o izboru suplemenata i njihovom doziranju, pogotovo kada ih kombinujemo sa lekovima.

Cink

Ovaj mikronutrijent je, između ostalog, važan za održavanje i razvoj imunih ćelija kako urođenog tako i stečenog imuniteta. Deficit Zn utiče na ćelije imunog sistema, rezultujući izmenjenom odbranom organizma i povećanim rizikom od inflamacije usled otežanog sazrevanja limfocita, poremećene komunikacije između imunih ćelija i slabljenja urođene odbrane organizma putem fagocitoze i oksidativnih procesa.

Studije su pokazale kako Zn ima antivirusna svojstva, a njegov mehanizam dejstva varira od sprečavanja replikacije virusa do njihove inaktivacije, u zavisnosti od vrste virusa na koji deluje. Zbog ovih efekata, u slučaju virusnih infekcija respiratornog trakta Zn može smanjiti izraženost, učestalost i dužinu trajanja simptoma bolesti.

Osobe sklone deficitu Zn su starije osobe, alkoholičari, osobe sa hroničnim virusnim infekcijama kao i svi koji ishranom ne unose dovoljne količine cinka.

Izvori cinka su piletina, ćuretina, crveno meso, mliječni proizvodi, riba i mahunarke, a u dijetetskim suplementima se može naći kao sam ili često u kombinaciji sa vitaminom C, vitaminom D, selenom.

Beta glukani

Beta glukani su kompleksni polisaharidi koji se nalaze u hrani, pogotovo gljivama. Pokazuju brojna potencijalno terapijski korisna svojstva, od efekta na regulaciju metabolizma glukoze i redukciju holesterola do imunomodulatornih efekata. Pokazalo se kako beta glukani mogu aktivirati imuni odgovor, povećati otpornost na infekcije i smanjiti efekat alergena na organizam, te tako smanjiti intenzitet alergijske reakcije. Brojne studije su pokazale pozitivan efekat kombinacije beta glukana i vitamina C na respiratorne infekcije, u pogledu smanjenja simptoma poput začepljenosti i curenja iz nosa, kihanja, kašlja i povišene temperature.

U apotekama se mogu naći u kombinaciji sa vitaminom C, u obliku kapsula, ili sirupa koji su pogodniji za decu i starije osobe.

Vitamin D

Ovaj vitamin čija steroidna struktura ga čini sličnim nekim hormonima, ima imunomodulatorna dejstva. On utiče na ćelijski imuni odgovor, smanjuje produkciju proinflamatornih komponenti, a povećava sintezu antiinflamatornih ćelija. Dovoljne količine vitamina D u organizmu doprinose smanjenju rizika od infekcije i edema pluća, kao i inflamatornih procesa koji dalje mogu oštetiti tkivo respiratornog trakta. U poslednje dvije godine, usled razvoja pandemije COVID-19, postao je predmet velikog interesa naučnika. Iako se ne može tvrditi da sprečava nastanak infekcije, jasno se pokazalo kako osobe sa nedostatkom ovog vitamina imaju izraženije simptome bolesti. Suplementacija vitaminom D pokazala se korisnom u smanjenju učestalosti i ozbiljnosti virusnih infekcija respiratornog trakta.

Izvori vitamina D su gljive, mleko i mlečni proizvodi, jaja, a na tržištu se može naći u raznim oblicima, od kapi do kapsula, dok doze variraju od 400 pa sve do 5600 IU (internacionalnih jedinica).

Vitamin C

Ovaj hidrosolubilan vitamin ima antioksidativna svojstva koja su posebno značajna za leukocite – ćelije imunog sistema, u toku infekcije. Suplementacija vitaminom C pomaže u održavanju odbrambene sposobnosti respiratornog trakta, sprečavanju virusnih infekcija, smanjenju njihovog trajanja i jačine simptoma, a njegova antihistaminska svojstva mogu povoljno uticati na simptome gripe.

Najbolji izvori vitamina C jesu agrumi (limun, narandža, mandarina), a može se naći i u povrću poput kupusa, spanaća i kelja. U apotekama ga možemo naći u raznim farmaceutskim oblicima, komponenta je gotovo svih proizvoda za jačanje organizma, a ima ga u dozama kako za djecu tako i za odrasle.

Omega-3 masne kiseline

Tri glavne omega-3 masne kiseline su ALA (alfa-linoleinska kiselina), EPA (eikozapentaenska kiselina) i DHA (dokozaheksaenska kiselina). Interesantno je kako ove supstance, najbolje poznate po pozitivnim efektima na kardiovaskularni sistem, mogu imati i antivirusno dejstvo, jer sprečavaju replikaciju virusa influence, a generalno su poznate i po antiinflamatornom dejstvu.

Prirodni izvori omega-3 masnih kiselina su riba (losos, sardina) i orasi, a pri izboru suplemenata treba biti oprezan, jer postoje proizvodi koji sadrže veliku dozu ribljeg ulja, ali relativno mali pojedinačni udio ovih masnih kiselina.

Vitamin E i Selen

Imaju antioksidativne efekte, povećavaju broj i aktiviraju ćelije imunog sistema, a takođe povećavaju otpornost organizma na respiratorne infekcije. Selen se može naći u mliječnim proizvodima, piletini, gljivama i orašastim plodovima. Vitaminom E su bogati riba, orašasti plodovi i povrće.

Oba ova mikronutrijenta opravdano su česte komponente preparata za jačanje imuniteta.

Probiotici

Iako su probiotici poznati po pozitivnim efektima na digestivni trakt, oni mogu pomoći i kod respiratornih infekcija. Digestivni trakt i pluća su dio imunog sistema mukozne membrane, te imune ćelije putuju iz crijeva do pluća. Dobre bakterije digestivnog trakta utiču na aktivaciju imunih ćelija koje učestvuju u odbrani organizma od većine virusnih infekcija, pa tako i infekcija respiratornog trakta. Dakle, održavanjem normalne mikroflore gastrointestinalnog trakta, možemo pomoći svom respiratornom traktu da se odbrani od virusnih uzročnika infekcije. Ispitivanja su uglavnom rađena na sojevima Bifidobacterium i Lactobacillus.

Tekst je pripremila magistra Tamara Devetak

B Pharm 74, Kozarska Dubica

Nacionalni dan borbe protiv raka dojke

ŠTA JE RAK (LAT. CANCER)

Na samom početku treba razjasniti dva osnovna pojma „tumor“ i „rak“.

Tumor je naziv za abnormalnu nakupinu tkiva. Ona može biti maligna, zloćudna ili kancerogena, odnosno benigna, dobroćudna ili nekancerogena.
Samo maligni tumori napadaju okolna tkiva i metastaziraju, odnosno njegove ćelije se mogu jako brzo proširiti.

KAKO SE RAZVIJA RAK?

U normalnim okolnostima, ćelije u tijelu rastu i dijele se na kontrolisan način. U tom procesu, stare ili oštećene ćelije odumiru i zamjenjuju se novima.
Ovaj postupak može krenuti krivim putem. Stanice DNA se oštete ili promijene, što dovodi do mutacija i promjena u rastu i dijeljenju. U tom slučaju stare ćelije ne odumiru a nove se ne stvaraju kada su tijelu potrebne. Nastaje višak ćelija koji formira čvrstu masu koju nazivamo tumor.

ZLOĆUDNI TUMOR - RAK

Zloćudnost ili malignost nekog tumora odnosi se na svojstvo tog tumora da prodire i razara okolno tkivo i da stvara udaljene metastaze u organizmu.

Prema mikroskopskom izgledu ćelije i drugim specifičnostima, patolog može odrediti ćelijsko porijeklo i tip tumora. Ćelije raka nalikuju na tkivo organa koji je zahvaćen rakom.

Metastaze predstavljaju aktivno ili pasivno prenošenje tumorskih stanica po organizmu, odnosno razvitak tumorske kolonije u udaljenoj regiji.
Metastaza označava tumor kao zloćudni te bolesnici s ovim stadijem bolesti imaju značajno ograničene mogućnosti liječenja i time lošiju prognozu.
Metastatske stanice izgledom i ponašanjem odgovaraju stanicama primarnog raka. Primjerice, ako se rak dojke proširi na pluća on je još uvijek rak dojke i naziva se metastazirani rak dojke na plućima. Ćelije raka na plućima će se ponašati kao i ćelije u prvobitnom raku dojke.
Metastaze se mogu pronaći istovremeno kada i primarni rak ili čak mjesecima ili godinama kasnije. Premda je većina metastaziranih karcinoma neizlječiva, postoje terapije kojima se može bolest ublažiti, produžiti životni vijek ili poboljšati kvaliteta života.

SIMPTOMI KARCINOMA

Kada se rak počne razvijati, on ne pokazuje nikakve specifične simptome. Prvi simptomi se javljaju sa porastom mase ili ulceratisa.
Uglavnom se javljaju nespecifični simptomi koji mogu biti vezani i za druga oboljenja, kao na primjer, masa raka pluća uzrokuje blokadu bronhija i dovodi do kašlja, kolorektalni rak može dovesti do sužavanja ili blokade crijeva, rezultirajući promjenama u radu crijeva.
Mali broj simptoma je specifičan, kancer je veliki imitator.

Pošto simptomi nisu samo specifični za rak, nije ni strano da se kod pacijenta liječi drugo oboljenje dok se ne otkrije da se radi o raku.

KARCINOM DOJKE

Rak dojke je najčešći zloćudni tumor kod žena u svijetu, koji nastaje kad normalne žljezdane ćelije dojke promijene svoja svojstva i počnu nekontrolisano rasti, umnožavati se i uništavati okolno zdravo tkivo.

Jedan od glavnih faktora za nastanak raka dojke je nasljedstvo.  Ženama koje naslijede poremećaj prijeti velika opasnost da obole, prema nekim stručnjacima i do 80 %.
Drugi faktori koji takođe mogu uticati su: učestali stresovi, prekomjerna tjelesna težina, prehrana s mnogo masnoća i proteina, alkoholizam, pušenje, jonizujuće zračenje, uticaj okoline.

Rak dojke je u početku asimptomatičan. Pažnju treba obratiti ukoliko se uoče neki od sljedećih simptoma:
- pojava kvržice (čvora), koja ne boli, čvrsta je do tvrda, nije pomična i ima nepravilne rubove

- otvrdnuća ili tvrda mjesta na dojci

- novonastale promjene u veličini i obliku dojke

- novonastalo raznoliko ponašanje dojki prilikom podizanja ruke ili bolovi

- iznenada nastalo crvenilo jedne dojke koje ne nestaje, ili koža plavičaste boje

- promjene na koži bradavice

- iscjedak iz bradavice i to vodenasti, gnojni ili sukrvavi, ćilibarnožuti, svjetlocrveni i smeđecrveni.

Nakon 25. godine života sve bi žene jednom mjesečno trebale pregledati dojke i to neposredno poslije mjesečnice, odnosno od petog do desetog dana ciklusa.

POSTUPAK SAMOPREGLEDA DOJKI

• Stati ispred ogledala, ruke ispružiti niz tijelo, a zatim ih podignuti. Provjeriti da li su dojke simetrične i bez udubljenja ili promjena na koži bradavica.
• Nježno pritisnuti bradavice i provjeriti da li izlazi kakav iscjedak.
• Leći na leđa, ispod lijevog ramena staviti jastuk, a lijevu ruku ispod glave. Ispruženim prstima desne ruke kružnim pokretima opipati unutarnju polovicu lijeve dojke, pokretima odozgo prema dole i od spoljašnje strane prema sredini.
• Lijevu ruku zatim ispružiti uz bok, pa pregledati vanjsku polovinu dojke, pokretima odozdo prema sredini.
• Na isti način pregledati desnu dojku.

Tekst je pripremila:

magistra Rubina Huseinbašić,

B Pharm apoteka br. 54 Brčko

Evropska sedmica borbe protiv raka grlića maternice

Evropska sedmica borbe protiv raka grlića maternice se obilježava u zadnjoj sedmici mjeseca januara (21.-28.1.) a cilj je buđenje svijesti o značaju prevencije tj.preventivnih pregleda koji mogu spriječiti komplikacije bolesti i doprinijeti izlječenju.

Karcinom grlića maternice je jedno od najčešćih malignih/zloćudnih oboljenja žena u dobi između 35. i 50. godine života. Smatra se da je na drugom mjestu u Evropi, odmah iza karcinoma dojke.

Glavni uzročnik nastanka ove bolesti je HPV (Humani papiloma virus). To je grupa virusa koji izazivaju infekcije kože i sluzokože kod žena i muškaraca i razvija se u tankim, pločastim ćelijama koje se nalaze na koži, u ustima, grlu, i na genitalijama. HPV se prenosi vaginalnim, analnim ili oralnim seksualnim kontaktom čak i ako inficirana osoba nema nikakve simptome. Simptomi se mogu ispoljiti i nekoliko godina nakon seksualnog odnosa sa inficiranom osobom.

Simptomi su rijetki i nespecifični u predstadijumu, dok uznapredovale stadije prate nepravilno krvarenje, krvarenje između dva menstrualna ciklusa ili nakon polnog odnosa, neuobičajeni iscjedak, nelagodnost tokom mokrenja, bolovi u donjem dijelu stomaka i karlici, konstantan umor.

Niskorizični HPV uzrokuje pojavu genitalnih bradavica (kondiloma) i rekurentnih respiratornih papilomatoza, dok visokorizični HPV dovodi do prekanceroznih promjena na grliću maternice koje su izlječive ukoliko se otkriju na vrijeme.

Faktori rizika za nastanak bolesti su: veći broj seksualnih partnera ili partner koji je prethodno imao više seksualnih partnera, godine života (kod mlađih osoba se najčešće javljaju genitalne bradavice), oslabljen imuni sistem, žene pušači, dugotrajno uzimanje oralnih kontraceptiva, 3 ili više porođaja, udružene infekcije, porodična anamneza.

3 glavna načina prevencije:

1. Informisanje i edukacija adolescenata o odgovornom polnom ponašanju
2. Vakcinisanje protiv HPV-a (primarna prevencija)
3. Redovni ginekološki pregledi sa PAPA testom (sekundarna prevencija)

Ova bolest je jedna od najpreventivnijih zbog poznatog uzročnika, dugog razdoblja između infekcije i razvoja bolesti, postojanja vakcine protiv HPV-a, te zbog onog što je veoma jednostavno sprovesti, a to su redovni ginekološki pregledi i testovi.

PAPA TEST je jednostavna, brza, bezbolna medicinska pretraga kojom se uzima mala količina površinskih ćelija rodnice, grlića maternice i kanala grlića maternice. Uzorak tih ćelija se šalje u citološku laboratoriju gdje se vrši mikroskopska analiza i služi za otkrivanje promjena na ćelijama grlića maternice.

Pregled se ne obavlja tokom menstruacije, dva dana prije ne treba imati seksualne odnose niti koristiti vaginalete ili vaginalne kreme. Preporuka je da se test radi dvije godine uzastopno, i ako su oba nalaza uredna, onda na svake tri godine. Mada u nekim slučajevima učestalost pregleda i testova određuje sam ginekolog, npr. PAPA test jednom godišnje. I tek ukoliko PAPA test pokaže neke abnormalnosti, ginekolog preporučuje neke daljnje pretrage kao dijagnostičku potvrdu, kao što su npr.kolposkopija, biopsija itd.

Dakle, sve rano otkrivene promjene se mogu tretirati i liječiti na način da ne ugrožavaju život i zdravlje, da ne utiču na seksualni život ili mogućnost dobijanja potomstva, i ono što je najbitnije je da se može uveliko smanjiti šansa za nastanak karcinoma.

Zbog toga su lična odgovornost i savjesnost veoma bitne, jer zbog prethodno navedenih metoda prevencije smrtnost uzrokovana ovom bolešću bi trebala biti svedena na minimum.

Svjetski dan osteoporoze

Svjetski dan osteoporoze obilježava se 20. oktobra s ciljem podizanja svijesti o ugroženosti zdravlja kostiju uz podsticanje smanjenja rizika od osteoporoze, otkrivanja i liječenja ove bolesti. Osteoporoza, koštana bolest koju karakteriše smanjenje koštane mase, poremećaj njene strukture i smanjene mineralizacije. To dovodi do smanjenja njene čvrstine i elastičnosti, te povećane mogućnosti i učestalosti preloma i danas predstavlja jedan od gorućih problema u javnom zdravstvu, jer stanovništvo stari. Ovu bolest karakteriše lomljivost kostiju i povećana osjetljivost na prelome, posebno kičme i kuka, ali može uticati na svaku kost. Kosti sadrže minerale kao što su kalcijum i fosfor, koji ih čine čvrstim i gustim. Da bi se održavala gustina kostiju, potreban je odgovarajući unos kalcijuma i drugih minerala, a samo tijelo mora proizvesti nekoliko hormona, kao što je paratiroidni hormon, hormon rasta, kalcitonin, estrogen kod žena i testosteron kod muškaraca. Dugoročne posljedice osteoporoze uključuju bol, gubitak samostalnosti, te institucionalizovana njega.

Rizični faktori za razvoj osteoporoze su:

• naslijeđe (ako je neko od roditelja imao osteoporozu);
• pušenje;
• prekomjerno konzumiranje alkohola;
• dugotrajna upotreba kortikosteroida;
• dugotrajna upotreba inhibitora protonske pumpe (omeprazol, pantoprazol i sl.);
• mala tjelesna težina i gubitak kilograma;
• prekomjerno vježbanje i loša prehrana dovode do gubitka menstruacije koja povećava rizik od osteoporoze i prijeloma kostiju;
• manjak tjelesne aktivnosti;
• neadekvatan unos kalcijuma (manje od 600 mg dnevno) i manjak vitamina D;
• prethodni prelom kosti.

Prevencija osteoporoze

Uloga prevencije je nezamjenjiva, budući da je liječenje preloma zbog osteoporoze dugotrajno, nedovoljno uspješno i skupo. Za zdravije kosti bitni su:

• redovna i pravilna tjelesna aktivnost;
• pravilna ishrana;
• izbjegavanje nezdravih navika;
• otkrivanje faktora rizika;
• redovno uzimanje propisanih lijekova za zdravlje kostiju.

Konzumiranje dobrih izvora kalcijuma i vitamina D treba biti prisutno u čitavoj populaciji. Primjer dobrog izvora kalcijuma je npr. mlijeko, a vitamina D ima i u ribi koji treba čitavom stanovništvu savjetovati da se konzumira barem dva puta sedmično. Napore da se spriječi nastanak osteoporoze treba započeti sa odgovarajućom edukacijom o zdravom načinu života, uključujući optimalni unos kalcijuma i vitamina D i vježbe u adolescenciji. Edukaciju treba nastaviti tokom cijelog života, a posebno u vrijeme povećanog gubitka koštane mase kao što je menopauzalna tranzicija. Unos kalcijuma i vitamina D je kamen temeljac za zdravlje kostiju. Iako su prehrambeni izvori obje ove hranjive supstance dostupni, većina ljudi ne dobija adekvatne količine koje bi osigurale potpuno zdravlje kostiju. Osim toga, povećana svijest o štetnosti sunčevih zraka ograničava sintezu vitamina D iz kože. Srećom, dostupni su suplementi koji mogu u tijelo unijeti dovoljne količne koje su potrebne za zdravlje kostiju. Postoji veliki broj dokaza da kalcijum i vitamin D sami  mogu spriječiti  gubitak koštane mase i smanjiti frakture.

Liječenje bolesti

Teoretski se osteoporoza ne može izliječiti već se uzima terapija kako bi se zaustavilo njeno napredovanje. Liječi se lijekovima i dodacima prehrani. Lijekovi se uzimaju dugo vremena i ne uklanjaju simptome odmah po primjeni. Od preparata koje možete kupiti sami za prevenciju osteoporoze su razni preparati kalcija koji dolaze u obliku tableta, šumećih tableta i sl. Jednako su tako česti preparati koji su kombinacija kalcijuma i drugih minerala koji pomažu u održavanju normalne izgradnje kostiju. Poželjno je da prije odabira preparata potražite savjet doktora i farmaceuta, jer je potrebno pravilno koristiti suplemenate kalcijuma i vitamina D

Tekst je pripremila magistra Mladenka Tuševljak, B Pharm apoteka br. 68. Istočno Sarajevo