Tag: Sensilab

Gastrointestinalne tegobe (tegobe sistema organa za varenje) prate veliki broj bolesti. Takođe spadaju u česte nuspojave upotrebe velikog broja lijekova i suplemenata. S obzirom da svaki dan više puta unosimo hranu, piće, a mnogi i lijekove i suplemente, ovaj organski sistem stalno je izložen različitim supstancama. Problemi sa organima za varenje mogu biti u njihovoj strukturi i funkciji.

Dispepsija ili loše varenje

Dispepsija ili loše varenje samo po sebi nije bolest već skup simptoma vezanih za gornji probavni sistem. Mogu biti prisutni nadutost, mučnina i povraćanje, žgaravica i bol u predjelu želuca. U velikoj većini slučajeva nisu prisutne strukturne promjene gastrointestinalnog sistema tako da je utvrđivanje tačnog uzroka teško. Faktori rizika za nastanak dispepsije su pretjerano konzumiranje alkoholnih pića i crne kafe, nekvalitetna ishrana, pušenje, česta upotreba nesteroidnih antiinflamatornih lijekova (ibuprofen, diklofenak, aspirin). Mozak i digestivni sistem su usko povezani pa je dispepsija moguća i kod osoba koje su anksiozne, depresivne ili izložene stresu.

Gastroezofagealni refluks

Gastroezofagealni refluks je oboljenje u kome se sadržaj iz želuca ili dvanaestopalačnog crijeva vraća u jednjak. Sluzokoža jednjaka nije zaštićena od kiselog sadržaja kao što je slučaj sa želucem i početkom tankog crijeva. Zato gastroezofagealni refluks izaziva osjećaj pečenja i bola. Osjećaj bola nekad se širi prema grlu pa može da podsjeća na bol kod angine pektoris. Do refluksa može doći nakon obilnih obroka, kod povećane sekrecije želudačne kiseline, prekomjerne telesne težine, nošenja uske odjeće, kod nedovoljnog žvakanja hrane, pušenja ili ležanja nakon jela.

Nadutost

Nadutost predstavlja osjećaj punoće i pritiska u digestivnom traktu. Najčešće se povezuje sa povećanim zadržavanjem gasova u crijevima. Povećan broj bakterija u tankom crijevu može fermentacijom ugljenih hidrata dovesti do stvaranja gasova koji vrše pritisak na zid crijeva i izazivaju nelagodu. Netolerancija ugljenih hidrata dovodi do zadržavanja ovih makronutrijenata u crijevima jer organizam ne može da ih svari. Oni zatim povlače veću količinu tečnosti u crijeva što doprinosi osjećaju nelagode. Nadutost je česta i kod osoba sa smanjenom pokretljivošću mišića želuca i crijeva.

Smatra se da probiotici mogu spriječiti razvoj patogenih bakterija u digestivnom traktu, smanjiti preosjetljivost i povećati pokretljivost crijeva. Na ovaj način probiotici mogu doprinijeti olakšanju tegoba kod pojedinih poremećaja digestivnog sistema.

Po definiciji, probiotici su živi mikroorganizmi koji primijenjeni u adekvatnoj količini imaju pozitivan efekat na organizam. Probiotike još nazivamo i dobre bakterije. Mnoštvo dobrih bakterija naseljava naš organizam. Mikroorganizme koji naseljavaju određeno područje nazivamo mikroflora. Posebno su nam značajne mikroflora kože, disajnih organa i organa za varenje. S obzirom da su ovi dijelovi organizma stalno izloženi faktorima spoljašnje sredine, ne postoji način da se oni održe sterilnim. Srećom, dobre bakterije koje ih naseljavaju su nam korisne. Dobre bakterije u disajnim i digestivnim organima značajne su za razvoj i održavanje funkcije imunog sistema. Svojim prisustvom, dobre bakterije nas štite od razvoja loših bakterija koje izazivaju infekcije. Dobre bakterije u digestivnom traktu takođe učestvuju u sintezi vitamina B12 i vitamina K.

Antibiotici su lijekovi koji svojim dejstvom uništavaju bakterije - ubijaju ih ili im onemogućavaju rast i preživljavanje. Antibiotici ne djeluju na gljivice i viruse jer su njihove karakteristike drugačije u odnosu na bakterijsku ćeliju. Pojedine vrste bakterija u svrhu preživljavanja razvijaju načine za odbranu od antibiotika. Zato je važno utvrditi koja bakterija je uzrok infekcije kako bi se odabrao antibiotik na koji nije otporna. Ovo je takođe razlog zašto neopravdana upotreba antibiotika dovodi do razvoja opasnijih bakterija. Kada bakterije izložimo malim dozama antibiotika koje nisu dovoljne da ih ubiju, samo im dajemo priliku da postanu otpornije i izazovu opasnije infekcije.

Antibiotici ne znaju koje bakterije su dobre, a koje loše. Oni djeluju na određeni dio bakterijske ćelije ili metabolički proces u njoj, bez obzira na to koja je bakterija u pitanju. Na ovaj način upotreba antibiotika može, pored liječenja infekcije, imati i neželjene efekte koji su posljedica uništavanja dobrih bakterija u našem organizmu. To svakako ne znači da su antibiotici loši, organizmu samo treba dati priliku da se oporavi nakon terapije ovim lijekovima.
Odnos ljudskog organizma i naše mikroflore je delikatan. I dalje nam nisu poznati detalji svih funkcija koje dobre bakterije obavljaju u ljudskom organizmu niti mehanizmi kojima to postižu.

Na tržištu je dostupan veliki broj probiotskih preparata - jogurti, čokolade, pića, suplementi. Oni sadrže različite bakterijske sojeve u raznim količinama. Konkretnih smjernica o korisnim bakterijskim sojevima i dozama u kojima se koriste ima vrlo malo. Sojevi bakterija koji su najviše ispitivani su Lactobacillus, Biffidobacterium i kvasac Saccharomyces boulardii.

Prebiotici su hrana za dobre bakterije. Većina prebiotika su oligosaharidi - ugljeni hidrati, koje naš organizam ne može da svari. Jedan od najpoznatijih prebiotika je inulin. Hrana koja sadrži prebiotike su šećerna repa, luk, pšenica, med, banane, paradajz, soja, kravlje mlijeko, grašak, pasulj. Prebiotika takođe ima u majčinom mlijeku što znači da su nam važni od rođenja. Pojedina istraživanja pokazuju da primjena prebiotika može smanjiti nivo triglicerida u krvi, povećati apsorpciju kalcijuma u crijevima i smanjiti učestalost atopijskog dermatitisa. Definitivnih dokaza za ova pozitivna dejstva koji definišu vrstu prebiotika i njihovo doziranje i dalje nema. Međutim, zbog male mogućnosti za razvoj neželjenih dejstava, prebiotici se često mogu naći u kombinaciji sa probiotskim suplementima.

Sinbiotici su preparati koji sadrže probiotike i prebiotike. Njihova primjena bezbjedna je za većinu osoba koje imaju gastrointestinalne tegobe ili žele da ih spriječe. Oprez je neophodan kod osoba nakon transplantacije, sa oštećenim imunim sistemom ili ugrađenim centralnim venskim kateterom.

mr ph. Tamara Devetak

Artritis

Artritis je izraz koji označava poremećaj na nivou zglobova. Uglavnom ga prate bol, smanjena pokretljivost, otok i oštećenje zgloba. Najčešći oblici su reumatoidni artritis, osteoartritis, giht, psorijatični artritis i juvenilni idiopatski artritis.

Giht

Giht je metaboličko oboljenje koje nastaje zbog povećane koncentracije mokraćne kiseline. Njene soli se u obliku kristala talože u zglobovima i mekim tkivima. Ovo izaziva upalni proces u zahvaćenim dijelovima tijela. Prvi znak bolesti je najčešće veoma jak bol u zglobu, koji se javi naglo noću. Najčešće je u pitanju zglob na palcu noge, postaje otečen i koža postaje crvena. Bol se može javiti i u skočnom zglobu i koljenu, kod starijih i u zglobovima šake. Terapija je usmjerena na regulisanje nivoa mokraćne kiseline u krvi, a zatim i na smanjenje bola. Hladne obloge mogu pomoći u smanjenju bola, dok ga tople pogoršavaju. Treba smanjiti unos hrane bogate purinima koja povećava količinu mokraćne kiseline - meso, riba, iznutrice. Takođe se preporučuje unos većih količina tečnosti.

Reumatoidni artritis

Reumatoidni artritis je hronična autoimuna bolest koja prvenstveno zahvata zglobove i okolno tkivo. Tačan uzrok reumatoidnog artritisa i dalje je nepoznat. Autoimune bolesti nastaju kada imuni sistem napada sopstveni organizam jer ga ne razlikuje od stranih antitijela. Na ovaj način nastaju multipla skleroza, lupus i dijabetes tip 1. S obzirom na mehanizam nastajanja, autoimune bolesti najčešće liječimo imunosupresivima. Ovi lijekovi na brojne načine smanjuju aktivnost imunog sistema. Njihova svrha jeste prestanak reakcije imunog sistema protiv sopstvenih ćelija uz očuvanje njegove funkcije u odbrani od stvarnih patogena.

Reumatoidni artritis simetrično zahvata pretežno periferne zglobove (šake, stopala), a može izazvati promjene i drugih tkiva. Najčešće se razvija postepeno tokom nekoliko sedmica ili mjeseci kod osoba između 35. i 50. godine, pogotovo kod žena. Hronična upala zglobne čaure dovodi do njenog zadebljanja, oštećenja zglobne hrskavice i kosti. Bol je karakterističan simptom koji prati dugotrajnu jutarnju ukočenost. Zahvaćeni zglobovi su često otečeni, meki i topliji od okolne kože. S vremenom se razvija i osteoporoza - smanjenje gustine kostiju.

Bitan dio liječenja reumatoidnog artritisa je odmor, ali ne i potpuna neaktivnost. Pretjeran odmor može dovesti do ograničene pokretljivosti zglobova i atrofije mišića. Sastavni dio liječenja je i fizikalna terapija. Suplementacija sa 3-6 g ribljeg ulja tokom najmanje 3 mjeseca kod nekih pacijenata pokazala se efikasnom u smanjenju simptoma reumatoidnog artritisa.

Osteoartritis

Osteoartritis je degenerativno oboljenje koje dovodi do progresivnog oštećenja strukture i funkcije zglobova. Dolazi do postepenog oštećenja i gubitka zglobne hrskavice. Osteoartritis je najčešći oblik artritisa koji pretežno pogađa osobe starije od 60 godina. Kod mlađih od 40 godina osteoartritis se retko javlja. Faktor rizika za osteoartritis kuka i kolena je povećana telesna masa zbog većeg opterećenja ovih zglobova. Osnovna razlika od reumatoidnog artritisa je u tome što je zahvaćenost zglobova asimetrična i dešava se da zahvata samo jedan zglob. Najčešće pogađa kolekno, kuk, vratnu i lumbalnu kičmu. Javlja se smanjena pokretljivost i deformacija oboljelog zgloba. Bol je prisutan i obično povezan sa fizičkom aktivnošću. Prvo nastaje nakon povećane upotrebe zahvaćenog zgloba i može trajati nekoliko dana, a kasnije je stalan uz javljanje i noću. Ukočenost zglobova se smanjuje razgibavanjem.

Liječenje osteoartritisa sastoji se od kombinacije fizikalne terapije i lijekova. Alternativa je primena injekcija kortikosteroida ili hijaluronske kiseline u zglob. Hijaluronska kiselina je prirodni sastojak hrskavice i njena primjena obezbjeđuje podmazivanje zgloba.

Postoje naznake da primjena suplemenata glukozamina i hondroitina može pomoći u smanjenju simptoma kod osteoartritisa. Glukozamin je sastojak zglobne hrskavice koji učestvuje u održavanju njene snage i elastičnosti. U nekoliko evropskih zemalja registrovani su preparati glukozamina namijenjeni smanjenju bola kod blagog do umerenog osteoartritisa. Uglavnom se koristi u dozi 1250-1500 mg dnevno.

Hondroitin može spriječiti aktivnost enzima koji razaraju zglobnu hrskavicu, djelovati antioksidativno i poslužiti za obnovu hrskavice. Efikasnost suplementacije hondroitinom može se procijeniti tek nakon nekoliko sedmica redovne primjene. Metilsulfonilmetan (MSM) ispoljava protivupalno dejstvo. Kako upalni proces prati artritis, ovakav efekat može pomoći u ublažavanju simptoma bolesti.

Zbog rijetkih i blagih neželjenih efekata u vidu stomačnih tegoba, njihova upotreba se smatra bezbjednom. Savjetuje se oprez kod dijabetičara i osoba koje koriste varfarin. Ovi suplementi nisu namijenjeni trudnicama, dojiljama i osobama alergičnim na rakove, ribe i mekušce.

Ekstrakti kurkume, đumbira i bosvelije su ispitivani jer njihove komponente mogu ispoljiti protivupalno dejstvo. Ovim efektom potencijalno mogu doprineti smanjenju bola kod osteoartritisa, ali i drugih upalnih bolesti.
Primjena suplemenata namijenjena je kao dopuna konvencionalne terapije. Efekti samih suplemenata manji su u odnosu na efekte lijekova i fizikalne terapije. Njihova kombinacija potencijalna je prilika za bolje ublažavanje simptoma artritisa.

mr ph. Tamara Devetak

Koža je organ koji predstavlja prvu liniju odbrane organizma od spoljašnjih faktora.

Promjene u njenoj strukturi i funkciji izazvane nedostatkom hranljivih materija i mikronutrijenata povećavaju mogućnost oštećenja kože i razvoja infekcije. Najbolji izvor mikro- i makronutrijenata jeste hrana. U tom obliku ih organizam najbolje može iskoristiti za svoje svakodnevne potrebe. Kada ishrana nije raznovrsna ili je apsorpcija hranljivih materija u digestivnom traktu umanjena, nastaje potreba za suplementacijom.

Folikul dlake nalazi se u koži, on okružuje korijen dlake. Neophodni su mu mikronutrijenti i energija kako bi omogućio rast dlake. Rast dlake prolazi kroz tri faze. Svi folikuli ne nalaze se u istoj fazi ciklusa rasta. Tako je omogućen konstantan rast nove dlake i opadanje stare. Anagena faza traje dvije do sedam godina tokom koje dlaka raste prosječno jedan centimetar mjesečno. Većina dlake na tijelu je u ovoj fazi. Slijedi katagena faza koja traje jednu do tri sedmice kada se završava rast dlake. Samo 2-3% dlake se u svakom trenutku nalazi u ovoj fazi. Poslednja faza ciklusa rasta jeste telogena. Tokom 3-4 mjeseca nema rasta dlake te ona eventualno otpada. Nakon toga ponovo započinje rast nove dlake iz istog folikula. Čupanje dlake iz korijena ne uklanja folikul, ali ga može oštetiti.

Pored rasta dlake, folikul učestvuje u obnovi kože i zarastanju rana. Mali mišić povezan sa folikulom odgovoran je za nakostrešenost dlake kada se naježimo. Usljed povezanosti sa nervnim završecima, folikul ima ulogu i u očuvanju čula dodira.

Korijen dlake ujedno čini njen jedini živ dio - sav vidljiv dio dlake iznad kože sastavljen je od mrtvih ćelija. Zato primjena preparata na samu kosu nema efekat na njen rast. Sa druge strane, masaža vlasišta kao metoda primjene šampona i losiona za rast kose uglavnom se bazira na principu povećanja protoka krvi kroz tjeme. Povećan protok krvi donosi više hranljivih materija i kiseonika potrebnih za rast dlake.

Gubitak kose (alopecija) može biti posljedica brojnih faktora. Trudnoća, stres, genetske predispozicije, pojedini lijekovi, veliki gubitak na tjelesnoj težini u kratkom vremenskom periodu i nedostatak pojedinih vitamina i minerala najčešći su uzroci alopecije. Drastično smanjenje unosa ugljenih hidrata ishranom takođe može izazvati pojačano opadanje kose.

Androgena alopecija je najčešći oblik gubitka kose. Kosa pojačano opada sa područja sredine glave ili iznad čela kod muškaraca, odnosno duž razdjeljka kod žena. Telogeni efluvijum je čest oblik pojačanog gubitka kose izazvan stresom. U ovom slučaju većina dlake iz anagene faze prelazi direktno u telogenu fazu. Ako opadanje kose traje duže od 6 mjeseci onda se radi o hroničnom telogenom efluvijumu. Iako može izazvati veliki gubitak kose, ne izaziva potpunu ćelavost.

Opadanje kose može biti povezano sa nedostatkom gvožđa. Gvožđe je esencijalno za proizvodnju hemoglobina pomoću kojeg crvena krvna zrnca prenose kiseonik. Nedostatak kiseonika negativno utiče na rast kose. Prekomjeran unos gvožđa je toksičan. Zato se upotreba suplemenata sa gvožđem preporučuje samo ako je dokazan njegov manjak u organizmu.

Vitamin D učestvuje u nastanku ćelija odgovornih za formiranje folikula dlake. Ako je nedostatak vitamina D prisutan uz alopeciju, suplementacija vitaminom D3 može pomoći u smanjenju gubitka kose. Njegov nedostatak takođe smanjuje efikasnost imunog sistema, utiče na proces nastanka upalnog procesa kao i zarastanje rana. Vitamin D3 je takođe neophodan za održavanje normalnih nivoa kalcijuma u krvi. On omogućava dobru apsorpciju kalcijuma iz digestivnog trakta. Nedostatak kalcijuma u početku izaziva smanjenu čvrstinu kostiju i grčeve u mišićima. Suha koža koja se peruta, slabi nokti i kosa grublja nego što je uobičajeno takođe mogu biti simptomi nedostatka kalcijuma.

Jedan od simptoma definitivnog nedostatka cinka jeste alopecija. Cink učestvuje u procesu proizvodnje keratina - proteina koji kosi, koži i noktima daje čvrstinu. Takođe je važan za rast i razvoj ćelija jer se za njega vežu brojni proteini u organizmu. Iz tog razloga značajan je i u procesu zarastanja rana. Zato brojni preparati namijenjeni za primjenu na koži u svom sastavu sadrže cink. Nedostatak cinka može izazvati promjene na koži koje podsjećaju na atopijski dermatitis. Koža lako puca, crvena je, iritirana i podložna infekcijama. Međutim, primjena lokalnih kortikosteroida ne pomaže u smanjenju simptoma, što nije slučaj kada uzrok nije deficit cinka u organizmu.

Bez dermatološkog pregleda praktično je nemoguće utvrditi uzrok kožnih promjena i pojačanog opadanja ili smanjenog rasta kose. U većini slučajeva, uzrok je kombinacija više faktora. Kada postoji sumnja da su ovi problemi uzrokovani nedostatkom mikronutrijenata, moguća je suplementacija.

Poremećaji u funkciji i prohodnosti disajnih puteva češći su kod djece nego kod odraslih.

Razlog su manji promjer disajnih puteva i manja otpornost prema uzročnicima respiratornih infekcija. Otežano udisanje uglavnom se javlja pri infekciji gornjih dijelova respiratornog trakta, a otežano izdisanje je češće kod astme i infekcija donjih disajnih puteva.

Laringitis

Laringitis je upala grla koja se manifestuje promuklošću ili gubitkom glasa, a povremeno i otežanim disanjem. Uzroci akutnog laringitisa mogu biti infekcija ili naprezanje glasnih žica. Hronični laringitis nastaje usljed prekomerne upotrebe alkohola, udisanjem toksina ili GERB-om (gastroezofagealna refluksna bolest - vraćanje kiseline iz želuca u jednjak).

Preporuka je inhalacija fiziološkog rastvora uz unos većih količina toplih čajeva. Korisno može biti i vlaženje vazduha u prostorijama u kojima se boravi. Od pomoći može biti i odmor glasa - višednevno ćutanje.

Akutni bronhitis

Akutni bronhitis je zapaljenje dušnika i bronhija. U preko 80% slučajeva je virusnog porijekla. Može nastati nekoliko dana nakon pojave upale grla, sinusa ili promuklosti. Javljaju se blago povišena temperatura i bol u mišićima. Bol u donjem dijelu grudi pojačava se tokom kašljanja. Osnovni simptom je kašalj koji je u početku suh, a nakon par dana prelazi u produktivan. Kašalj u prosjeku traje 2 sedmice, rijetko duže. S obzirom da je uzročnik u velikoj većini slučajeva virus, antibiotici se ne preporučuju, osim kod rizičnih grupa.

Upala pluća

Upala pluća može se razviti od blagog do veoma teškog oblika. Simptomi tipične pneumonije su kašalj ili otežano disanje, ubrzano disanje, blijeda koža, teškoće u uzimanju tečnosti. Uglavnom je tjelesna temperatura znatnije povišena kod bakterijske, nego kod virusne pneumonije. Kod atipične upale pluća simptomi mogu biti vrlo blago izraženi i podsjećati na običnu prehladu.

Iz navedenog je očito kako različite infekcije disajnih puteva imaju slične simptome. U najvećem broju slučajeva ih je nemoguće razlikovati bez doktorskog pregleda. Zato je važno ne posezati odmah za antibioticima već se konsultovati sa doktorom ili farmaceutom. Neopravdana upotreba antibiotika stvara uslove za razvoj bakterija otpornih na antibiotike koje izazivaju teške infekcije protiv kojih se rizične grupe (djeca, hronični bolesnici, starije osobe) ne mogu izboriti.

Kašalj

Čest zajednički simptom respiratornih infekcija je kašalj. Osnovna svrha kašlja jeste da se postigne veoma brz protok vazduha kroz disajne puteve što omogućava njihovo čišćenje. Na ovaj način izbacuju se mikroorganizmi, sekret iz donjih dijelova disajnih organa, čestice prašine i drugi iritansi.
Kašalj može biti suh ili produktivan. Suh kašalj nastaje prilikom iritacije i upale disajnih organa. Produktivni kašalj karakteriše prisustvo sluzi u disajnim organima koja se kašljanjem pokušava izbaciti u spoljašnju sredinu. U iskašljanom sadržaju mogu se naći mikroorganizmi koje je imuni sistem “zamotao” u sluz kako bi ih neutralisao. U pojedinim bolestima kašalj može preći iz jednog oblika u drugi.
Početni produktivan kašalj može prestati kada se izbaci sav sekret iz disajnih puteva. Nakon toga se javlja suhi kašalj koji je posljedica i dalje prisutne iritacije disajnih puteva.

Početni suhi kašalj koji nastaje usljed upalnog procesa u disajnim putevima može preći u produktivan kao posljedica nakupljanja sluzi koju organizam stvara kako bi se zaštitio od mikroorganizama.
Takođe je moguće i da kašalj sve vrijeme bude samo suh ili samo produktivan.
U slučaju da je kašalj praćen povišenom tjelesnom temperaturom, iskašljavanjem krvi, gubitkom na tjelesnoj težini, oticanjem nogu ili otežanim disanjem - obavezan je doktorski pregled. Kašalj koji ne prolazi u roku od 4-6 sedmica je takođe povod za posjetu doktoru.

Kašljanje može izazvati upalni proces u tkivu disajnih organa što ih čini osetljivijim na nadražaj na kašalj. Na ovaj način se stvara začarani krug kašlja koji se teško prekida.

Hronični kašalj traje duže od 8 sedmica. Najčešće se javlja kod pušača. Takođe može da se javi kod pojedinih osoba koje piju ACE inhibitore - grupa lijekova protiv visokog krvnog pritiska. Drugi česti uzroci hroničnog kašlja su astma, refluksna bolest i nakupljanje sluzi iz nosa u grlu. Hronični produktivni kašalj praćen otežanim disanjem i čestim respiratornim infekcijama može biti znak hronične opstruktivne bolesti pluća. Zahtjeva doktorski pregled i uvođenje terapije lijekovima koji će olakšati disanje i smanjiti simptome.
Subakutni kašalj traje 3-8 sedmica. Uglavnom je posljedica nedavne infekcije disajnih organa.

Akutni kašalj traje kraće od 3 sedmice. Najčešće je uzrokovan prehladom ili virusnom infekcijom disajnih organa. Takođe može biti simptom tuberkuloze, bakterijske infekcije pluća i bronhija, pogoršanja astme ili slabosti srca.
Ako je praćen osjećajem povećanog pritiska u sinusima, nakupljanjem sluzi iz nosa u grlu ili promjenom čula mirisa - postoji mogućnost da je uzrok kašlja sinusitis.
U slučaju da se javlja nakon jela, prilikom ležanja u horizontalnom položaju, praćen je povremenom promuklošću - kašalj je možda izazvan GERB-om.

Primjena biljnih sirupa u otklanjanju kašlja

Ukoliko kašalj nije praćen drugim simptomima ili je utvrđeno da je u pitanju blaži oblik iritacije disajnih organa, primjena biljnih sirupa može biti od pomoći u otklanjanju kašlja.

Ekstrakti nadzemnog dela timijana (Thymus vulgaris L.) i korijena jagorčevine (Primula veris L.) tradicionalno se upotrebljavaju kao sredstva koja olakšavaju iskašljavanje kod produktivnog kašlja. Aktivne komponente timijana mogu ispoljiti antimikrobno dejstvo. Takođe, mogu opustiti mišiće disajnih organa. Aktivne komponente jagorčevine mogu stimulisati stvaranje sputuma. Na taj način se razrjeđuju nakupljena sluz, mikroorganizmi i druge strane čestice u disajnim organima i olakšava se njihovo iskašljavanje.

Kod suhog, iritirajućeg kašlja tradicionalno se koriste korijen bijelog slJeza (Althaea officinalis L.), talus islandskog lišaja (Cetraria islandica L.) i list bokvice (Plantago lanceolata L.). Ekstrakti ovih biljaka sadrže sluzi koje oblažu sluzokožu usta i ždrijela. Na taj način mogu umiriti iritaciju usne duplje i grla, te ublažiti refleks kašlja.

Ako nakon 7 dana primjene sirupa protiv kašlja ne dođe do poboljšanja treba se konsultovati sa farmaceutom ili doktorom.

mr ph. Tamara Devetak

Najbolja stvar koju možemo učiniti za svoj imunitet jeste redovna imunizacija - vakcinacija. Na ovaj način se smanjuje mogućnost od nastanka ozbiljnih oblika pojedinih virusnih i bakterijskih bolesti ili se u potpunosti sprečava mogućnost infekcije.
Kada govorimo o uopštenom jačanju odbrambene sposobnosti organizma prema svim patogenima, dve najbolje preporuke jesu zdrava ishrana i fizička aktivnost.
Odraslim osobama se na sedmičnom nivou preporučuje 2.5 - 5h umjerene fizičke aktivnosti (20 – 40 min/dan) ili barem 75 - 150 minuta intenzivne fizičke aktivnosti.
Dovoljan unos makronutrijenata (šećera, masti i proteina) je važan za stvaranje energije, a kada dođe do infekcije, za rad imunog sistema posebno je značajan unos proteina. Hrana bogata proteinima jeste meso, riba, mliječni proizvodi, pasulj, orašasto voće.
Za prevenciju infekcija značajni su vitamini B kompleksa, vitamin C i D, selen, beta-glukan, probiotici.
U slučaju razvoja infekcije važni su vitamin C, cink, alfa i beta-glukani, ehinacea, pčelinji proizvodi, dok su za oporavak organizma od značaja svi vitamini i minerali.

Beta-glukani

Beta-glukani su polisaharidi prirodnog porijekla koji imaju stimulišući efekat na naš imuni sistem, pa su korisni i u prevenciji i pri nastanku infekcije.
Bez obzira na uzrok, pad imuniteta izaziva veću učestalost infekcija. Najčešće su to sinusitis, bronhitis, upala pluća i tegobe organa za varenje. Kod pojedinih osoba, pad imuniteta izaziva i izbijanje herpesa na usni ili na drugim mjestima na koži.

Vitamini B kompleksa

Vitamini B kompleksa učestvuju u održavanju funkcije urođenog i stečenog imuniteta. Nedostatak vitamina B1 i B12 može povećati mogućnost nastanka upalnog procesa. Vitamini B2 i B3 smanjuju mogućnost replikacije virusa u organizmu čovjeka. Vitamini B5, B6 i B9 učestvuju u regulaciji upalnog procesa kao odgovora na infekciju. Nedostatak vitamina B kompleksa najčešći je kod alkoholičara, obolelih od Chronove bolesti i osoba na veganskoj dijeti.

Vitamin C

Vitamin C važan je za sintezu kolagena, funkcionisanje imunog sistema, apsorpciju gvožđa, aktiviranje folne kiseline u organizmu, a pomaže i kod alergija. Sav višak vitamina C unesen u organizam se izlučuje urinom tako da je rizik od predoziranja izuzetno mali. Suviše visoke doze vitamina C mogu dovesti do probavnih tegoba i stvaranja kamena u mokraćnim putevima. Dnevne potrebe za odraslu osobu su 50-100mg. Osobama koje se bave intenzivnim fizičkim aktivnostima preporučuje se 100-200 mg vitamina C dnevno. Prilikom razvoja bolesti, preporučena dnevna doza vitamina C za odrasle osobe iznosi 500-1000 mg.

Vitamin D

Pojedine ćelije imunog sistema imaju receptor za vitamin D. Vitamin D učestvuje u funkcionisanju urođenog i stečenog imuniteta u okviru odgovora na prodor bakterija i virusa u organizam. Nedostatak vitamina D povezan je sa većom učestalosti infekcija i dužim trajanjem bolesti. Vitamin D je liposolubilan - rastvorljiv u mastima, te se bolje apsorbuje kada se unosi uz obrok koji sadrži masnoće. Preventivne doze za odrasle osobe sa rizikom za razvoj nedostatka vitamina D su 1500-2000 IU (37.5-50 μg).

Cink

Cink je mineral neophodan za normalno funkcionisanje imunog sistema. Učestvuje u formiranju i aktivaciji nekoliko vrsta imunih ćelija, a djeluje i direktno na urođeni i stečeni imunitet. Cink može imati i antivirusnu aktivnost. Ukoliko se unutar 24h od pojave prvih simptoma prehlade uzme doza od 75 mg cinka, dužina trajanja simptoma može se smanjiti jer se umanjuje replikacija virusa. Maksimalna dnevna doza cinka za odraslu osobu iznosi 150 mg, a preporučeno je 12-15 mg dnevno. Nedostatak cinka može dovesti do slabljenja čula ukusa i mirisa.

Selen

Selen u dnevnoj dozi od 100 μg može sprečiti replikaciju virusa, pojačati aktivnost imunih ćelija i odbrambenu sposobnost organizma. Značajan je zbog svoje antioksidativne aktivnosti i suzbijanja upalnih procesa. Aktivira ćelije imunog sistema i stimuliše stvaranje antitijela.

Povratak mališana u kolektiv

Boravak djece u kolektivu sa sobom nosi određeni rizik od prenosa zaraznih bolesti. Djelimično zbog bliskog kontakta sa drugom djecom, a djelimično zbog stresa koji može narušiti imunitet. Zato je važno da je imunitet dovoljno jak kako bi se izborio od raznih uzročnika infekcije. Redovna vakcinacija koja prati šemu određenu na osnovu uzrasta je ključni dio razvoja stečenog imuniteta kod djece.
Kao i kod odraslih, kod djece su važni i uravnotežena ishrana i fizička aktivnost. Dovoljan unos masnoće, šećera i proteina obezbijediće organizmu energiju i gradivne komponente za razvoj. Raznolik unos voća i povrća obezbjeđuje unos vitamina i minerala. Dijetetska vlakna iz žitarica omogućavaju dobro funkcionisanje organa za varenje.
Odmoran organizam ima veću sposobnost odbrane od infekcije. Za djecu je potrebno 10-12 sati sna, a za adolescente (13-18 godina) je dovoljno 8-10 sati.
Fizička aktivnost pogoduje pravilnom razvoju mišića i kostiju kod djece. Održava zdravlje kardiovaskularnog sistema, poboljšava motorni i kognitivni razvoj djeteta. Neaktivan organizam je podložniji razvoju bolesti. Zato je važno djeci omogućiti da budu fizički aktivni i to na način primjeren njihovom uzrastu.
Za djecu uzrasta od 1 do 5 godina preporučuje se barem 3h fizičke aktivnosti dnevno. Ova aktivnost može biti šetnja, trčanje, igra loptom, ples, plivanje, vožnja bicikla.
Za uzrast od 5-17 godina preporučuje se 1h umjerene aktivnosti dnevno + intenzivna fizička aktivnost najmanje 3 puta sedmično. Intenzivna fizička aktivnost doprinosi jačanju kostiju i razvoju mišića. Umjerena fizička aktivnost može biti šetnja, fudbal, tenis, plivanje, ples, vožnja bicikla ili na rolerima, aktivnosti na dječijem igralištu.
Intenzivnijim fizičkim aktivnostima pogodnim za ovaj uzrast smatraju se trčanje, penjanje, vježbe (sklekovi, trbušnjaci), dizanje tegova.

Suplementacija za jačanje imuniteta

Ako iz bilo kog razloga ne unesemo dovoljno mikronutrijenata (vitamina i minerala) ishranom, uvijek postoji mogućnost suplementacije. Izbor suplementa najbolje je izvršiti uz konsultaciju sa doktorom ili farmaceutom jer postoji veliki broj različitih preparata od kojih neki mogu biti štetni ako se koriste na neispravan način.
Upotreba suplemenata kod djece opravdana je kada postoji alergija na neku grupu namirnica ili izbirljivost, kod pothranjenosti, tokom povećane učestalosti bakterijskih infekcija i viroza.

Uzimanje preparata sa beta-1,3 glukanom se preporučuje kod čestih virusnih i bakterijskih infekcija disajnih organa. Beta-glukan može povećati sadržaj imunih ćelija u pljuvački. Na taj način povećava se odbrambena sposobnost sluzokože koja oblaže disajne puteve. Preventivno se odraslim osobama preporučuje 250-500 mg dnevno u trajanju od 2 do 3 mjeseca. Ako dođe do razvoja infekcije, dnevna doza se može povećati na 1275 mg. Kod djece, preporučuje se 1 mL na svakih 5 kg tjelesne težine dnevno (npr. doza za dijete od 10 kg je 2 mL/dan). Osobe sa autoimunim bolestima i oni koji koriste imunosupresive, kao i djeca mlađa od 1 godine ne bi trebali koristiti beta-glukan.

Matičnu mliječ proizvode pčele radilice kao hranu za maticu. Sadrži vitamine (B1, B2, B3), minerale (kalcijum i gvožđe), ugljene hidrate, masne kiseline, proteine i slobodne aminokiseline. Matična mliječ može imati pozitivan efekat na imuni sistem i oporavak organizma nakon bolesti, a ispoljava i antimikrobni efekat.

Probiotici - dobre bakterije, mogu uticati na urođeni i stečeni imunitet. Mikroorganizmi kojima smo svakodnevno izloženi oblikuju naš imuni sistem i doprinose njegovom sazrijevanju. Tegobe probavnih organa, pojedine bolesti i nedovoljan unos makronutrijenata i mikronutrijenata mogu poremetiti funkcionisanje mikroorganizama u crijevima i oslabiti imunitet.

mr ph. Tamara Devetak