Month: Juli 2025

CIN ili cervikalna intraepitelna neoplazija označava prisustvo abnormalno (displastično) promijenjenih ćelija u brisu (Papa testu) vrata maternice (cerviksa). Razlozi nastanka CIN-a su različiti, a jedan od najčešćih razloga svakako je infekcija HPV-om.

Humani papilloma virus (HPV) se prenosi polnim kontaktom i može uzrokovati različite bolesti kod ljudi (promjene na koži i sluznicama). Poznat je kao uzročnik različitih oblika bradavica, uključujući i one u genitalnom području. U novije vrijeme istraživanja su potvrdila njegovu ulogu u razvoju različitih oblika karcinoma, posebno karcinoma vrata maternice. HPV infekcije su vrlo česte i većina ljudi će se u nekom trenutku u životu zaraziti ovim virusom. HPV je svakako jedan od najčešćih uzročnika i premalignih lezija vrata maternice različitih stadijuma CIN-a.

Svakako je vrlo važno napomenuti da CIN I, CIN II i CIN III ne predstavljaju karcinom, već se svrstavaju u prekancerozne promjene, koje neliječene mogu dovesti do razvoja karcinoma vrata maternice.

Postoje 3 stepena CIN-a i oni se odnose na to koliko su duboko abnormalne ćelije ušle u tkivo koje prekriva vrat maternice. U većini slučajeva CIN nema simptoma i obično se otkriva tokom redovnih rutinskih godišnjih pregleda Papa testom. Redovni pregledi i ginekološko praćenje ključni su za rano otkrivanje i liječenje eventualnih promjena na vratu maternice. Pravovremeno otkrivanje smanjuje rizik od razvoja raka vrata maternice odnosno napredovanje CIN I u CIN II ili CIN III ili još teže dijagnoze.

CIN I

Kod CIN I abnormalne ćelije obuhvataju do jedne trećine debljine tkiva koje prekriva cerviks. Promjene u ćelijama obično su blage i mogu biti praćene i tretirane prije nego što postanu “ozbiljnije”.
Trenutna istraživanja pokazuju da će manje od 1 na 100 žena sa CIN I (ispod 1%) oboliti od raka vrata maternice. Takođe, važno je napomenuti da se CIN I može sam povući kod značajnog broja žena (do 80%). Na temelju posljednjih istraživanja, CIN I se može ili aktivno liječiti ili držati pod pomnim promatranjem od strane ljekara kroz određeni vremenski period. Iz tih razloga, jako je važno da se dolazi na redovan pregled po uputi ljekara. Vezano za stanje svake žene posebno, ljekar može odrediti ponovnu kontrolu za 6 ili za 12 mjeseci ili po potrebi i ranije.

CIN II

Kod CIN II abnormalne ćelije obuhvataju do dvije trećine debljine površinskog sloja vrata maternice. Za razliku od CIN I, postoji veći rizik da će se abnormalne stanice razviti u rak vrata maternice. Ljekar vam može ponoviti nalaz i ukoliko se potvrdi predložiti tretman.

CIN III

U slučaju CIN III cijela debljina površinskog sloja vrata maternice zahvaćena je abnormalnim ćelijama. CIN III se naziva i karcinom in situ. Ovo zvuči kao rak, ali CIN 3 nije rak vrata maternice. Rak se razvija kada su još dublji slojevi vrata maternice zahvaćeni abnormalnim ćelijama. Ljekar vam može ponoviti nalaz i ukoliko se potvrdi predložiti tretman.

Liječenje CIN-a

Liječenje CIN-a je obično vrlo uspješno. Nakon tretmana, ljekar vam može tražiti kontrolni nalaz koji se obično radi nakon 6 mjeseci od završenog tretmana. Daljnja procedura zavisi od rezultata kontrolnog nalaza:

• Ako uzorak pokaže da nema HPV-a, obično se ponovni pregled vrata maternice zakazuje za 3 godine. Rizik od razvoja ozbiljnijih abnormalnih promjena u ovom razdoblju je vrlo nizak.
• Ako uzorak pokaže da ima HPV-a, biće potreban još jedan detaljniji pregled, uz kolposkopiju.

Šta ako se abnormalne ćelije nastave vraćati?

Ako se abnormalne ćelije nastave vraćati nakon liječenja, vaš ljekar može predložiti operaciju potpunog uklanjanja cerviksa. To obično znači operaciju koja se zove histerektomija. Nakon histerektomije, možda ćete i dalje trebati testove za provjeru abnormalnih ćelija. Testovi su slični testu brisa vrata maternice, ali se uzorak ćelija uzima s vrha vagine. Taj postupak ponekad se naziva i bris vaginalnog svoda.

Cilj pračenja i samog tretmana jeste zaustaviti nastanak kancera (raka) prije nego što se razvije.
Svaka žena može učiniti za sebe mnogo ako redovno ide na kontrole kod ginekologa, jača imunitet organizma, prati upute ljekara i odgovorno se ponaša sa svojim partnerom.

Odgovorno seksualno ponašanje i prevencija HPV-a

Odgovorno seksualno ili polno ponašanje od temeljne je važnosti za očuvanje polnog i reproduktivnog zdravlja, te za sprječavanje polno prenosivih bolesti (PPB), među kojima je humani papiloma virus (HPV) jedan od najraširenijih. HPV se prenosi polnim putem i procjenjuje se da će između 50 i 70 posto polno aktivnih osoba biti zaraženo nekim od tipova ovog virusa tokom života. Mnogi ljudi nisu svjesni svoje zaraze jer HPV može biti prisutan bez vidljivih simptoma, što naglašava potrebu za odgovornim pristupom i preventivnim mjerama.

HPV može izazvati brojne zdravstvene probleme, uključujući genitalne bradavice, ali i ozbiljnije bolesti poput raka vrata maternice. Rizični tipovi HPV-a, poput tipova 16 i 18, odgovorni su za većinu slučajeva raka vrata maternice. Ove infekcije mogu biti asimptomatske u početnoj fazi, što čini preventivne mjere, poput vakcinacije i redovnih medicinskih pregleda, ključnima za smanjenje rizika od teških posljedica.

Preventivne mjere u seksualnom zdravlju

Među najvažnijim preventivnim mjerama spada vakcinacija protiv HPV-a. Vakcina je visoko efikasna u prevenciji infekcija izazvanih najopasnijim tipovima HPV-a, uključujući one koji mogu uzrokovati rak vrata maternice. Preporučuje se za djevojčice i dječake u dobi od 11 ili 12 godina, iako je moguće primijeniti ga i kasnije.

Kondomi su još jedan ključni alat u zaštiti od HPV-a i drugih PPB-a. Iako ne pružaju potpunu zaštitu jer ne prekrivaju sve dijelove kože koji mogu biti zaraženi, njihovo pravilno korištenje značajno smanjuje rizik od prenosa. Osim toga, korištenje kondoma smanjuje i rizik od drugih polno prenosivih bolesti te neplanirane trudnoće, čineći ih važnim dijelom odgovornog polnog ponašanja.

Ograničavanje broja polnih partnera takođe može smanjiti rizik od izloženosti HPV-u. Iako nije isključena mogućnost prenosa HPV-a unutar monogamnih odnosa, smanjenje broja partnera uopšteno smanjuje vjerovatnost izloženosti virusu.

Redovni medicinski pregledi i ranije otkrivanje

Jedan od ključnih aspekata odgovornog spolnog ponašanja je redovna medicinska kontrola, koja uključuje PAPA testove kod žena. Ovaj test omogućava rano otkrivanje promjena na cerviksu izazvanih HPV-om, te pravovremeno liječenje prije nego što dođe do ozbiljnijih problema poput raka vrata maternice. Redovni ginekološki pregledi pomažu u održavanju polnog zdravlja i prevenciji potencijalno ozbiljnih bolesti.

Strategija ABC za prevenciju SPB-a

Jedna od preporučenih strategija za prevenciju PPB-a, uključujući HPV, je ABC pristup:

• Apstinencija – suzdržavanje od polnih odnosa, posebno u mlađoj dobi.
• Biti vjeran – održavanje monogamnih odnosa smanjuje rizik od prenosa HPV-a i drugih infekcija.
• Condom – redovno korištenje kondoma pri svakom polnom odnosu pruža značajnu zaštitu.

Zaključak

Odgovorno polno ponašanje ključno je za prevenciju HPV-a i drugih polno prenosivih bolesti. Cijepljenje, korištenje zaštite, ograničavanje broja polnih partnera i redovni medicinski pregledi važni su za očuvanje polnog zdravlja i smanjenje rizika od ozbiljnih zdravstvenih komplikacija. Edukacija o HPV-u i seksualnom zdravlju može značajno doprinijeti smanjenju incidencije ovih bolesti, što je od ključne važnosti za zdravlje pojedinca i zajednice u cjelini.

Dodatno, važno je obratiti pažnju na simptome koji mogu ukazivati na PPB, kao što su bol, peckanje, promijenjeni iscjedak ili bolno mokrenje. U slučaju pojave ovih simptoma, odmah se treba konsultovati sa doktorom. Mnoge polno prenosive bolesti mogu biti asimptomatske, pa je redovna kontrola ključna za pravovremeno otkrivanje i liječenje.

Najveći uzrok smrti na svijetu jesu bolesti kardiovaskularnog sistema - srca i krvnih sudova. Najčešće su u pitanju srčani udar i moždani udar.

Srčani udar je hitno stanje u kojem dolazi do oštećenja i odumiranja manjeg ili većeg dijela srčanog mišića. Posljedica je problem u snabdijevanju srca krvlju i kiseonikom.

Moždani udar je hitno stanje u kojem dolazi do oštećenja i odumiranja dijelova mozga usljed poremećene cirkulacije.

Bolesti srca i krvnih sudova mogu se javiti kao posljedica brojnih faktora, a način života je svakako jedan od njih. Unos prekomjerne količine kalorija, masnoće, soli, duvanski proizvodi i nedovoljna fizička aktivnost doprinose nastanku bolesti kardiovaskularnog sistema.

Kod osoba istog uzrasta, pola, nivoa masnoće u krvi i vrijednosti krvnog pritiska rizik od smrtnog ishoda usljed bolesti kardiovaskularnog sistema može biti i duplo veći kada je osoba pušač.

Kada govorimo o masnoći u krvi mislimo na trigliceride i holesterol. Trigliceridi su glavni sastojak biljnih i životinjskih masti i ulja. Unesene masnoće organizam rastavlja na trigliceride koje koristimo kao izvor energije odmah, ili ih skladištimo u masnom tkivu za kasnije.

Holesterol je neophodan za funkcionisanje cijelog organizma. Sastavni je dio ćelijskih membrana, a od njega se stvaraju i žučne soli, polni hormoni i vitamin D. Jednim dijelom ga stvaramo sami u jetri, a drugim dijelom ga unosimo hranom životinjskog porijekla.

Problem nastaje kada je u organizmu prisutno previše holesterola tako da ga dobar holesterol (HDL) ne može eliminisati iz krvi već se loš holesterol (LDL) nakuplja u krvnim sudovima.

Visok nivo masnoće u krvi dovodi do oštećenja zida krvnih sudova. Oni zadebljaju i postaju kruti što otežava protok krvi. Ovaj proces naziva se ateroskleroza. U suženim krvnim sudovima veća je mogućnost da se krvni ugrušak zaglavi i zaustavi cirkulaciju. Prestanak cirkulacije u bilo kojem dijelu tijela štetno djeluje na ćelije do kojih je prekinut protok krvi. Kiseonik i hranljive materije ne mogu da dođu do ćelija, a završni produkti metabolizma ne mogu se izbaciti iz ćelija u krv. Ako je cirkulacija obustavljena dovoljno dugo, ćelije počinju da odumiru. Prekid cirkulacije u srcu i mozgu dovodi do srčanog i moždanog udara.

Omega-3 masne kiseline važne su za rad nervnog sistema i održavanje vida. Omega-3 masne kiseline djeluju antioksidativno i protivupalno. Zbog povoljnog dejstva na srce i krvne sudove kažemo da djeluju i kardioprotektivno.

Omega-3 masne kiseline dobile su naziv zbog svoje hemijske strukture. Ubrajaju se u nezasićene masne kiseline, a jedna od tih nezasićenih hemijskih veza nalazi se na trećem ugljenikovom atomu njihove strukture. Otud i naziv omega 3 - nezasićena veza nalazi se na trećem ugljenikovom atomu od omega kraja masne kiseline. Nama najznačajnije omega-3 masne kiseline su ALA (alfa linoleinska kiselina), EPA (eikozapentaenska kiselina) i DHA (dokozaheksaenska kiselina).

ALA se ne može stvarati u ljudskom organizmu, već se mora unijeti hranom. EPA i DHA se u malim količinama mogu sintetisati iz ALA, pa ih je zato takođe važno unositi hranom. ALA je prisutna u biljnim uljima poput lanenog i sojinog. Alge sintetišu EPA i DHA, pa se ove dve omega-3 masne kiseline mogu naći u ribi i račićima (kril) koji se hrane algama.

Više od polovine mase mozga izgrađeno je od masti, od čega jednu trećinu čine omega-3 masne kiseline. Omega-3 masne kiseline učestvuju u održavanju pažnje, pamćenja, zaštiti nervnih ćelija od propadanja. Zbog njihove uloge u razvoju mozga fetusa, omega-3 masne kiseline važne su i za trudnice. Prenos informacija u mozgu putem supstanci koje se otpuštaju iz nervnih ćelija takođe je vezan za omega-3 masne kiseline.

Usljed smanjenja količine i aktivnosti supstanci koje učestvuju u razvoju upalnog procesa, omega-3 masne kiseline djeluju protivupalno (antiinflamatorno). Protivupalni efekat može doprinijeti njihovom pozitivnom uticaju na strukturu i funkciju krvnih sudova jer se smanjuje mogućnost nastanka ateroskleroze.

Omega-3 masne kiseline imaju dokazan efekat na smanjenje serumskih triglicerida. Ovo postižu smanjenjem sinteze određenih lipida u jetri, povećanjem razgradnje masnih kiselina i ubrzavanjem eliminacije triglicerida iz krvi.

Za postizanje preporučenog dnevnog unosa, neophodno je jesi kvalitetnu ribu najmanje dva puta sedmično. S obzirom da je ishrana u našem regionu siromašna morskom ribom koja je bogata omega-3 masnim kiselinama često postoji potreba za suplementacijom. Omega-3 masne kiseline preporučuju se za smanjenje triglicerida i visokog krvnog pritiska što može spriječiti nastanak srčanog udara. Takođe olakšavaju protok krvi jer smanjuju mogućnost nastanka tromba.
Dnevna doza za odrasle osobe je 0.5 - 3 g, u zavisnosti od svrhe.

Prilikom odabira suplementa obratite pažnju na sadržaj samih omega-3 masnih kiselina. Jačina preparata često je izražena prema sadržaju ribljeg ulja, a 1000mg ribljeg ulja nije isto što i 1000mg omega-3 masnih kiselina.