Morbili (ospice, male ospice, male boginje) su virusno oboljenje koje izaziva Morbillivirus. Naziv male boginje ukazuje na to da se radi o bolesti sa blažim simptomima u odnosu na Variola veru – velike boginje, tešku zaraznu bolest sa trajnim posljedicama, koja je iskorijenjena upravo zahvaljujući vakcinaciji. Ne treba ih miješati sa vodenim kozicama (vodene ospice, ovčije boginje, varičele) koje su znatno blaža bolest i imaju rjeđe komplikacije. Morbili su bili vodeći uzrok smrti kod djece prije uvođenja vakcine 60-ih godina prošlog vijeka, a smrtnost se od 2000. do 2015. godine smanjila 79% zahvaljujući prvenstveno vakcinaciji ali i boljem socioekonomskom statusu.
Infekcija se pretežno javlja pred kraj zime i početkom proljeća, prenosi se respiratornim putem – preko kapljica. Virus preživljava u vazduhu i na površinama do 2h, a jedini izvor infekcije je čovjek. Osoba je najviše zarazna nekoliko dana prije osipa, tokom i nekoliko dana nakon povlačenja osipa. Radi se o izuzetno zaraznom oboljenju – najmanje 95% neimunizovanih osoba izloženih zarazi će oboljeti.
Inkubacija traje oko 10 dana kada dolazi do pojave visoke temperature dok se oko 14. dana javlja osip. Prvo se javljaju lezije na sluzokoži unutrašnje strane obraza, a drugi simptomi obuhvataju konjuktivitis, kašalj, uvećanje limfnih čvorova i crveni pljosnati osip na koži koji traje 5-6 dana, zatim prelazi u smeđe mrlje koje se povlače i ljušte.
Komplikacije se javljaju kod 30% oboljelih i to najčešće kao encefalitis kod odraslih i pneumonija kod djece koja u oko 60% slučajeva ima smrtan ishod. Može doći i do teške dijareje, upale srednjeg uha, sljepila usljed akutnog nedostatka vitamina A tokom bolesti, hroničnih neuroloških problema. Morbili takođe slabe imuni sistem i povećavaju mogućnost nastanka drugih oboljenja.
Lijeka za morbile nema, terapija obuhvata samo olakšavanje simptoma: prevencija dehidracije i nedostatka nutrijenata, liječenje eventualne sekundarne bakterijske infekcije i davanje vitamina A.
Profilaktička upotreba antibiotika nije opravdana, primjenjuju se samo kod znakova bakterijske infekcije, posebno pneumonije i upale srednjeg uha.
Nuspojave vakcine su minimalne i obuhvataju groznicu i povišenu temperaturu, pojavu osipa sličnog ospicama, bol na mjestu primjene, nervozu i plač. One se ne javljaju kod svakog djeteta i u svakom slučaju su bolja alternativa razvoju infekcije i komplikacijama koje mogu imati smrtni ishod.
U toku epidemije morbila preporučuje se “nulta doza” MMR vakcine djeci uzrasta oko 9 mjeseci.
U kolektivima u kojima je došlo do epidemije moguća je pojava blaže forme bolesti kod 10% vakcinisanih jednom dozom i 2-5% vakcinisanih sa dvije doze.
U Republici Srpskoj je prvom dozom MRP vakcine u 2022. vakcinisano 69.01%, a drugom 76.22% djece, daleko manje od neophodnih 95% da se postigne kolektivni imunitet, što znači da postoje uslovi za razvoj epidemije ove bolesti.
Autizam i poremećaji u razvoju NISU povezani sa vakcinacijom tako da odlaganje ili izbjegavanje primjene vakcine samo ugrožava zdravlje vašeg djeteta. Kada je dovoljno veliki procenat populacije vakcinisan, onemogućava se opstanak virusa pa vakcinisanje ne štiti samo osobu koja je primila vakcinu već čitav kolektiv.
mr ph. Tamara Devetak
