Artritis

Artritis je izraz koji označava poremećaj na nivou zglobova. Uglavnom ga prate bol, smanjena pokretljivost, otok i oštećenje zgloba. Najčešći oblici su reumatoidni artritis, osteoartritis, giht, psorijatični artritis i juvenilni idiopatski artritis.

Giht

Giht je metaboličko oboljenje koje nastaje zbog povećane koncentracije mokraćne kiseline. Njene soli se u obliku kristala talože u zglobovima i mekim tkivima. Ovo izaziva upalni proces u zahvaćenim dijelovima tijela. Prvi znak bolesti je najčešće veoma jak bol u zglobu, koji se javi naglo noću. Najčešće je u pitanju zglob na palcu noge, postaje otečen i koža postaje crvena. Bol se može javiti i u skočnom zglobu i koljenu, kod starijih i u zglobovima šake. Terapija je usmjerena na regulisanje nivoa mokraćne kiseline u krvi, a zatim i na smanjenje bola. Hladne obloge mogu pomoći u smanjenju bola, dok ga tople pogoršavaju. Treba smanjiti unos hrane bogate purinima koja povećava količinu mokraćne kiseline – meso, riba, iznutrice. Takođe se preporučuje unos većih količina tečnosti.

Reumatoidni artritis

Reumatoidni artritis je hronična autoimuna bolest koja prvenstveno zahvata zglobove i okolno tkivo. Tačan uzrok reumatoidnog artritisa i dalje je nepoznat. Autoimune bolesti nastaju kada imuni sistem napada sopstveni organizam jer ga ne razlikuje od stranih antitijela. Na ovaj način nastaju multipla skleroza, lupus i dijabetes tip 1. S obzirom na mehanizam nastajanja, autoimune bolesti najčešće liječimo imunosupresivima. Ovi lijekovi na brojne načine smanjuju aktivnost imunog sistema. Njihova svrha jeste prestanak reakcije imunog sistema protiv sopstvenih ćelija uz očuvanje njegove funkcije u odbrani od stvarnih patogena.

Reumatoidni artritis simetrično zahvata pretežno periferne zglobove (šake, stopala), a može izazvati promjene i drugih tkiva. Najčešće se razvija postepeno tokom nekoliko sedmica ili mjeseci kod osoba između 35. i 50. godine, pogotovo kod žena. Hronična upala zglobne čaure dovodi do njenog zadebljanja, oštećenja zglobne hrskavice i kosti. Bol je karakterističan simptom koji prati dugotrajnu jutarnju ukočenost. Zahvaćeni zglobovi su često otečeni, meki i topliji od okolne kože. S vremenom se razvija i osteoporoza – smanjenje gustine kostiju.

Bitan dio liječenja reumatoidnog artritisa je odmor, ali ne i potpuna neaktivnost. Pretjeran odmor može dovesti do ograničene pokretljivosti zglobova i atrofije mišića. Sastavni dio liječenja je i fizikalna terapija. Suplementacija sa 3-6 g ribljeg ulja tokom najmanje 3 mjeseca kod nekih pacijenata pokazala se efikasnom u smanjenju simptoma reumatoidnog artritisa.

Osteoartritis

Osteoartritis je degenerativno oboljenje koje dovodi do progresivnog oštećenja strukture i funkcije zglobova. Dolazi do postepenog oštećenja i gubitka zglobne hrskavice. Osteoartritis je najčešći oblik artritisa koji pretežno pogađa osobe starije od 60 godina. Kod mlađih od 40 godina osteoartritis se retko javlja. Faktor rizika za osteoartritis kuka i kolena je povećana telesna masa zbog većeg opterećenja ovih zglobova. Osnovna razlika od reumatoidnog artritisa je u tome što je zahvaćenost zglobova asimetrična i dešava se da zahvata samo jedan zglob. Najčešće pogađa kolekno, kuk, vratnu i lumbalnu kičmu. Javlja se smanjena pokretljivost i deformacija oboljelog zgloba. Bol je prisutan i obično povezan sa fizičkom aktivnošću. Prvo nastaje nakon povećane upotrebe zahvaćenog zgloba i može trajati nekoliko dana, a kasnije je stalan uz javljanje i noću. Ukočenost zglobova se smanjuje razgibavanjem.

Liječenje osteoartritisa sastoji se od kombinacije fizikalne terapije i lijekova. Alternativa je primena injekcija kortikosteroida ili hijaluronske kiseline u zglob. Hijaluronska kiselina je prirodni sastojak hrskavice i njena primjena obezbjeđuje podmazivanje zgloba.

Postoje naznake da primjena suplemenata glukozamina i hondroitina može pomoći u smanjenju simptoma kod osteoartritisa. Glukozamin je sastojak zglobne hrskavice koji učestvuje u održavanju njene snage i elastičnosti. U nekoliko evropskih zemalja registrovani su preparati glukozamina namijenjeni smanjenju bola kod blagog do umerenog osteoartritisa. Uglavnom se koristi u dozi 1250-1500 mg dnevno.

Hondroitin može spriječiti aktivnost enzima koji razaraju zglobnu hrskavicu, djelovati antioksidativno i poslužiti za obnovu hrskavice. Efikasnost suplementacije hondroitinom može se procijeniti tek nakon nekoliko sedmica redovne primjene. Metilsulfonilmetan (MSM) ispoljava protivupalno dejstvo. Kako upalni proces prati artritis, ovakav efekat može pomoći u ublažavanju simptoma bolesti.

Zbog rijetkih i blagih neželjenih efekata u vidu stomačnih tegoba, njihova upotreba se smatra bezbjednom. Savjetuje se oprez kod dijabetičara i osoba koje koriste varfarin. Ovi suplementi nisu namijenjeni trudnicama, dojiljama i osobama alergičnim na rakove, ribe i mekušce.

Ekstrakti kurkume, đumbira i bosvelije su ispitivani jer njihove komponente mogu ispoljiti protivupalno dejstvo. Ovim efektom potencijalno mogu doprineti smanjenju bola kod osteoartritisa, ali i drugih upalnih bolesti.
Primjena suplemenata namijenjena je kao dopuna konvencionalne terapije. Efekti samih suplemenata manji su u odnosu na efekte lijekova i fizikalne terapije. Njihova kombinacija potencijalna je prilika za bolje ublažavanje simptoma artritisa.

mr ph. Tamara Devetak