Najveći uzrok smrti na svijetu jesu bolesti kardiovaskularnog sistema – srca i krvnih sudova. Najčešće su u pitanju srčani udar i moždani udar.
Srčani udar je hitno stanje u kojem dolazi do oštećenja i odumiranja manjeg ili većeg dijela srčanog mišića. Posljedica je problem u snabdijevanju srca krvlju i kiseonikom.
Moždani udar je hitno stanje u kojem dolazi do oštećenja i odumiranja dijelova mozga usljed poremećene cirkulacije.
Bolesti srca i krvnih sudova mogu se javiti kao posljedica brojnih faktora, a način života je svakako jedan od njih. Unos prekomjerne količine kalorija, masnoće, soli, duvanski proizvodi i nedovoljna fizička aktivnost doprinose nastanku bolesti kardiovaskularnog sistema.
Kod osoba istog uzrasta, pola, nivoa masnoće u krvi i vrijednosti krvnog pritiska rizik od smrtnog ishoda usljed bolesti kardiovaskularnog sistema može biti i duplo veći kada je osoba pušač.
Kada govorimo o masnoći u krvi mislimo na trigliceride i holesterol. Trigliceridi su glavni sastojak biljnih i životinjskih masti i ulja. Unesene masnoće organizam rastavlja na trigliceride koje koristimo kao izvor energije odmah, ili ih skladištimo u masnom tkivu za kasnije.
Holesterol je neophodan za funkcionisanje cijelog organizma. Sastavni je dio ćelijskih membrana, a od njega se stvaraju i žučne soli, polni hormoni i vitamin D. Jednim dijelom ga stvaramo sami u jetri, a drugim dijelom ga unosimo hranom životinjskog porijekla.
Problem nastaje kada je u organizmu prisutno previše holesterola tako da ga dobar holesterol (HDL) ne može eliminisati iz krvi već se loš holesterol (LDL) nakuplja u krvnim sudovima.
Visok nivo masnoće u krvi dovodi do oštećenja zida krvnih sudova. Oni zadebljaju i postaju kruti što otežava protok krvi. Ovaj proces naziva se ateroskleroza. U suženim krvnim sudovima veća je mogućnost da se krvni ugrušak zaglavi i zaustavi cirkulaciju. Prestanak cirkulacije u bilo kojem dijelu tijela štetno djeluje na ćelije do kojih je prekinut protok krvi. Kiseonik i hranljive materije ne mogu da dođu do ćelija, a završni produkti metabolizma ne mogu se izbaciti iz ćelija u krv. Ako je cirkulacija obustavljena dovoljno dugo, ćelije počinju da odumiru. Prekid cirkulacije u srcu i mozgu dovodi do srčanog i moždanog udara.
Omega-3 masne kiseline važne su za rad nervnog sistema i održavanje vida. Omega-3 masne kiseline djeluju antioksidativno i protivupalno. Zbog povoljnog dejstva na srce i krvne sudove kažemo da djeluju i kardioprotektivno.
Omega-3 masne kiseline dobile su naziv zbog svoje hemijske strukture. Ubrajaju se u nezasićene masne kiseline, a jedna od tih nezasićenih hemijskih veza nalazi se na trećem ugljenikovom atomu njihove strukture. Otud i naziv omega 3 – nezasićena veza nalazi se na trećem ugljenikovom atomu od omega kraja masne kiseline. Nama najznačajnije omega-3 masne kiseline su ALA (alfa linoleinska kiselina), EPA (eikozapentaenska kiselina) i DHA (dokozaheksaenska kiselina).
ALA se ne može stvarati u ljudskom organizmu, već se mora unijeti hranom. EPA i DHA se u malim količinama mogu sintetisati iz ALA, pa ih je zato takođe važno unositi hranom. ALA je prisutna u biljnim uljima poput lanenog i sojinog. Alge sintetišu EPA i DHA, pa se ove dve omega-3 masne kiseline mogu naći u ribi i račićima (kril) koji se hrane algama.
Više od polovine mase mozga izgrađeno je od masti, od čega jednu trećinu čine omega-3 masne kiseline. Omega-3 masne kiseline učestvuju u održavanju pažnje, pamćenja, zaštiti nervnih ćelija od propadanja. Zbog njihove uloge u razvoju mozga fetusa, omega-3 masne kiseline važne su i za trudnice. Prenos informacija u mozgu putem supstanci koje se otpuštaju iz nervnih ćelija takođe je vezan za omega-3 masne kiseline.
Usljed smanjenja količine i aktivnosti supstanci koje učestvuju u razvoju upalnog procesa, omega-3 masne kiseline djeluju protivupalno (antiinflamatorno). Protivupalni efekat može doprinijeti njihovom pozitivnom uticaju na strukturu i funkciju krvnih sudova jer se smanjuje mogućnost nastanka ateroskleroze.
Omega-3 masne kiseline imaju dokazan efekat na smanjenje serumskih triglicerida. Ovo postižu smanjenjem sinteze određenih lipida u jetri, povećanjem razgradnje masnih kiselina i ubrzavanjem eliminacije triglicerida iz krvi.
Za postizanje preporučenog dnevnog unosa, neophodno je jesi kvalitetnu ribu najmanje dva puta sedmično. S obzirom da je ishrana u našem regionu siromašna morskom ribom koja je bogata omega-3 masnim kiselinama često postoji potreba za suplementacijom. Omega-3 masne kiseline preporučuju se za smanjenje triglicerida i visokog krvnog pritiska što može spriječiti nastanak srčanog udara. Takođe olakšavaju protok krvi jer smanjuju mogućnost nastanka tromba.
Dnevna doza za odrasle osobe je 0.5 – 3 g, u zavisnosti od svrhe.
Prilikom odabira suplementa obratite pažnju na sadržaj samih omega-3 masnih kiselina. Jačina preparata često je izražena prema sadržaju ribljeg ulja, a 1000mg ribljeg ulja nije isto što i 1000mg omega-3 masnih kiselina.
