Atopijski dermatitis je hronična upalna bolest kože. Najčešća se javlja kod djece, ali se često javlja i kod odraslih osoba. Najčešći simptomi su suva iritirana koža i svrab, što značajno utiče na kvalitet života djece, ali i njihovih roditelja.

Atopijski dermatitis, za razliku od suhe kože, uz svrab i suvoću ima prisutno i crvenilo kože. Najčešće zahvati cijelu površinu tijela, dok je kod beba to uglavnom perioralna i pelenska regija. Učestalost bolesti kod djece je 15-20%. Srećna okolnost je da intenzitet bolesti najčešće s godinama slabi, tako da nakon desete godine života više od 90% oboljele djece više nema nikakvih simptoma.

Uzrok nastanka bolesti još uvijek nije tačno definisan, ali simptomi se mogu adekvatno ublažiti.  Glavnu ulogu u nastanku bolesti ima genetska predispozicija i spoljašni faktori. Često se javlja kod osoba sa nasljednom sklonošću alergijskim reakcijama, te se često uz atopijski dermatitis u ranom djetinjstvu javljaju i alergije na hranu. Najčešći nutritivni alergeni su kravlje mlijeko, jaja, soja, pšenično brašno, gluten, riba i školjke, kikiriki, te orašasti plodovi. A s godinama kod ovih pacijenata se lako javljaju i alergijski rinitis i astma.

Kod oboljelih od atopijskog dermatitisa oštećen je gornji sloj kože pa se javljaju male pukotine na samoj koži, tj. poremećen je mikrobiom kože gdje zatim uz neke vanjske uticaje (suv vazduh, grijanje, agresivna sredstva za pranje, sintetska odjeća, razna hemijska sredstva,…) dolazi do simptoma bolesti i upale. Zbog nedostatka lipida, te poremećaja proteina, mikroorganizmi i alergeni ulaze kroz te pukotine u koži i dolazi do upale. I upravo u ovim situacijama je bitna redovna briga o koži, kako bi se spriječile veće komplikacije. Redovnim pranjem i njegom kože obnavljamo tu narušenu kožnu barijeru.

Atopijski dermatitis je bolest u kojoj se izmjenjuju faze mirovanja i faze upale (akutne faze). Do akutne faze dovode razni faktori (hrana, vanjski okidači, alergeni, mikroorganizmi,..). Pošto je kod ovih bolesnika već oštećena kožna barijera, ovi vanjski okidači će izazvati upalu gdje se inače kod zdrave kožne barijere ne bi ništa dogodilo. Javlja se intenzivan svrab, grebanje i pečenje. Koža se opet dodatno oštećuje te imamo jedan začarani krug.

Iako se simptomi atopijskog dermatitisa najčešće pogoršavaju tokom zimskog perioda, suvoća kože, kod osoba koje su oboljele od atopijskog dermatitisa, je obično prisutna tokom cijele godine. Suva koža je tokom zimskog perioda često udružena sa svrabom, ali ako osoba ima samo suvu kožu bez drugih simptoma atopijskog dermatitisa, onda je dovoljna samo pravilna njega kože (redovna primjena medicinskih uljnih sindeta za pranje i tuširanje, te neutralnih krema za vlaženje) da se koža smiri.

Terapija atopijskog dermatitisa je lokalna, tj. cilj je obnova oštećene kožne barijere. Bitno je redovno korištenje emolijentnih sredstava, i u akutnoj i u mirnoj fazi, da bi se učvrstila kožna barijera i spriječio prodor mikroorganizama i vanjskih iritirajućih faktora.

Ukratko, njega mora biti redovna i stalna, nezavisno o fazi bolesti. To je temelj liječenja i tom redovnom njegom zapravo kontrolišemo svrab i činimo kožu manje osjetljivom na razne iritanse. Bitno je reći i da bolest ne ostavlja ožiljke, kad jednom prođe ne mora biti znakova da je osoba uopšte imala atopijski dermatitis.

Kupke koje se koriste u njezi tijela trebaju biti bez parfema. Preporuka je redovno kupanje i pranje, maksimalno do 10 minuta trajanja, te voda ne smije biti prevruća (maksimalno 30-32 stepena). Koriste se sindeti bez sapuna ili uljne kupke. Nakon kupanja utapkajte kožu peškirom, ne trljajte je. Nakon toga, na još uvek vlažnu kožu, nanesite odgovarajuće emolijentno sredstvo.

Emolijentna sredstva za njegu se koriste odmah nakon kupanja još na vlažnu kožu, da bi se poboljšalo njeno ovlaživanje. Štite kožu, omekšavaju je i jačaju kožnu barijeru. Primjenjuju se i u fazama akutne bolesti, ali i u mirnoj fazi. Bitno je i pravilno nanijeti sredstvo za njegu. Zadnje preporuke ljekara su 150g proizvoda sedmično za djecu, a 250 g za odrasle. Kao što smo već napomenuli koža osoba sa atopijskim dermatitisom treba redovnu i stalnu njegu. Redovnom upotrebom emolijenasa u mirnoj fazi, smanjuje se potreba za kortikosteroidima.

Nažalost često dolazi do pogoršanja simptoma i upalnog procesa na koži, te sami ovlaživači nisu dovoljni u terapiji, pa je neophodno u tom slučaju da dermatolog/pedijatar propiše lokalne kortikosteroide. To su jako dobri lijekovi ako se pravilno primjenjuju. Ljekar propisuje kortikosteroidnu kremu/mast, u zavisnosti od jačine upale. Najčešće doziranje počne dva puta dnevno i traje dok se ne smiri svrab, a zatim se nastavlja jedanput dnevno. Važno je napomenuti da je veoma bitno pravilna primjena i doziranje kortikosteroida, kako bi se izbjegli mogući neželjeni efekti navedenih preparata (crvenilo kože, kortikosteroidni dermatitis, proširenje kapilara,…).

Što se tiče suplemenata koji pomažu kod atopijskog dermatitisa, pouzdani klinički dokazi postoje jedino za vitamin D i za probiotike!

Vitamin D je bitan za razvoj normalne kožne barijere, ima protivupalno i antimikrobno djelovanje. Postoje studije koje pokazuju vezu između nivoa vitamina D kod trudnica i pojave nastanka atopijskog dermatitisa i rinitisa poslije kod djece. Naime, manjak vitamina D je bio jedan od uzroka nastanka atopijskog dermatitisa. Redovna primjena vitamina D u preporučenim dozama ima veliku ulogu u smanjivanju simptoma i sprečavanju komplikacija atopijskog dermatitisa.

Takođe, dokazani su benefiti primjene probiotika (pogotovo Lactobacillus i Bifidobacterium) u terapiji atopijskog dermatitisa. Naime, primjena probiotika u trudnoći, ali i primjena kod novorođenčadi nakon poroda smanjuje se rizik od nastanka atopijskog dermatitisa. Preporučuje se primjenjivati kod trudnica u zadnjem tromjesečju te nastaviti kod dojenčadi, odmah nakon rođenja. Ako se probiotici primjenjuju i majci i djetetu mogu smanjiti rizik osjetljivosti i na nutritivne alergene, te na taj način spriječiti nastanak i nekih drugih alergijskih reakcija.

I za kraj da sumiramo…

Kod atopijskog dermatitisa potrebno je individualno pristupiti svakom pacijentu, edukovati ga o samoj bolesti i pružiti mu psihološku podršku.

• izbjegavati okidače (alergene, iritanse, stres, agresivna hemijska sredstva…)
• redovno koristiti odgovarajuće kupke i kreme (to je temelj terapije, koristiti ih i u periodu bez simptoma!)
• protivupalno liječiti advekvatnim lijekovima kod akutne faze da bi se ublažili simptomi 

Ovu bolest ne možemo izliječiti, ali ju možemo adekvatno kontrolisati!

Mr. pharm. Slavenka Borjanić